Page 261 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[732] 252 / EŞK KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

şikâyetlerini ilettikleri; gayrimüslim Er- Son olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında
meni ve Rum ahalinin ise patriklerinin şehirdeki eşkıyalık hareketlerine baktığı-
takrir yazmaları ile bir netice almaya ça- mızda, şehrin geçmiş dönemlerinde ya-
lıştıkları görülmektedir. Olaylarla ilgili şanan eşkıyalık hareketlerinden oldukça
Müslüman halkın merkezî hükümete farklı bir durumla karşılaşırız. Boz Ah-
göndermiş olduğu yazılarda kendilerinin med’in Osman isimli eşkıyanın şehrin
can ve mal emniyetlerinin sağlanmaması zengin eşrafından olan Hatem Ağa ile an-
sebebi ile kapı dışarı çıkmaya cesaret e- laşmazlığında şehir halkı, Osman’ın ya-
demediklerini, çocuklarının dahi sokakta nında olmuştur. Bunda, Osman’ın (her
oynamalarına müsaade edemediklerini, ne kadar eşkıya olarak bilinse de) şehrin
eğer bu durumun bir an önce sonlandırıl- fakir-fukarasını koruması, zaman zaman
maz ise başka yerlere taşınmaktan başka bunları evlendirmek için yardımda bu-
çarelerinin kalmadığını ifade ettiklerini lunması gibi bazı sebeplerin etkisi vardır.
tespit etmekteyiz. Halkın evinden çıkma- II. Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın
ya bile tereddüt göstermesi, Kayseri eko- Türkiye’ye savaş açacağı düşüncesi hü-
nomisinin ciddi bir darbe yemesine se- kümet tarafından güçlü bir ihtimal olarak
bep olmuş; bölgede ziraat ve ticaret yapı- değerlendirilmiş ve bu bağlamda ülke i-
lamaz konuma gelmiştir. Devletin eşkıya çerisinde sorun oluşturan insanların affe-
gurupların zararlarının önlemek maksadı dilmesine karar verilmiştir. Bu durumu
ile almış olduğu tedbirler arasında: aske- Kayseri için değerlendirdiğimizde ise gü-
ri kuvvete başvurmak, eşkıya gruplarının venilir insanlarla Osman’a haber gönde-
liderlerini cezalandırmak ya da devlet ren dönemin vali ve ileri gelenleri,
hizmetine almak, eğer isyan eden grup Osman’ın affedileceğini bildirmişlerdir.
bir aşiret ise bunların başka bir yere iskân Osman, bu teklifi ilk başta olumlu karşı-
ettirilmeleri gibi yollar tutulmuştur. lamışsa da arkadaşları ile yaptığı görüş-
Bu çözüm yollarından bazılarına örnek me neticesinde, bunun Hatem Ağa tara-
vermek gerekirse: Afşar Aşireti reisi Çer- fından organize edildiğine ve bir tuzak
kez Bey’in oğlu’nun Zamantı Kazası Mü- olduğuna karar vermiştir. Bu karar son-
dürlüğüne tayin edilirken kendisine rasında Hatem Ağa’nın (Süleyman
“Rikab-ı Hümayun Kapıcıbaşılığı” unva- Sağlam’ın, Dağı Dağa Kavuşturan isimli
nının verilmiş olması; bu aşiret mensup- eserinde kullandığı takma isim) çiftliğini
larından bazılarına eşkıyalık hareketle- yakan ve sonrasında kendisini takip eden
rinden vazgeçmeleri karşılığı olarak 700 Kanlı Bekir’i öldüren Osman ve arkadaş-
kuruş para ödenmesi; diğer bazı aşiret ü- larını ortadan kaldırmak düşüncesi ile
yelerinin ise Süvari Zaptiye askeri olarak
görevlendirilmeleri karşısında bazı aşiret Hatem Ağa, şehrin keskin nişancısı
(Osman’ın da aynı zamanda eski bir ar-
üyelerinin mecburi iskâna tabi tutulma-
ları da düşünülen çareler arasında yer al- kadaşı) Amir Efe’yi kiralamıştır. Amir E-
maktadır. fe, her ne kadar Hatem Ağa’nın para tek-
Eşkıyalık hadisesinin artmasında, şehrin lifini kabul edip Osman’a pusu kurmuşsa
zaman zaman uğradığı kıtlık da etkili ol- da son anda eski arkadaşlığının hatrına
muştur. Mesela şehrin tarihinde 1845’de Osman’ı öldürmekten vazgeçmiş ve onu
yaşanan kıtlık ve bunun sonucunda eşkı- takip eden güvenlik güçlerinin atlatılma-
ya gruplarının şehre gelerek önde gelen sında Osman’a yardım etmiş ve bu olay-
kimselerin mallarının bir kısmına el koy- dan sonra da Osman’dan bir daha haber
maları buna bir delil olarak gösterilebilir. alınamamıştır.
Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Kaynakça: Ahmet Gündüz, “XVIII. Yüzyıl
döneminde şehirde bazı Ermeni vatan- Sonlarında Kayseri’de Eşkıyalık ve Eşkıyalar”,
3
daşlar tarafından kurulan Ermeni Feda- KYTSB , s. 223-227; A. Nazif, Mir’at (Pala-
mutoğlu), s. 154; Ali Bardakoğlu, “Eşkıya”, Dİ-
karan Cemiyeti üyelerinin birçok hukuk- A, C. XI, s. 463-466; Başbakanlık Osmanlı Arşi-
suz ve kanunsuz işler yanında eşkıyalık vi, İrade-i Meclis-i Vâlâ, Belge No: 2414, 21 Şev-
da yaptıkları kayıtlarda mevcuttur. val 63; Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi,