Page 384 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ GIY / 375 [855]

tanlarının, hanım sultanların ulema ve nin Eratnalıların zararına topraklarını
ümerasının gözdesi olmuş, Orta Anado- genişletmelerine engel olamadı. Gıyâsed-
lu’da Selçuklu kültür ve medeniyetinin din Mehmed’in bir sultana yakışmayan
seçkin bir merkezi hâline gelmiştir. tutum ve davranışları, bir taraftan âlim ve
Kaynakça: Gönül Çantay, Anadolu Selçuklu emirleri kendinden soğuttu, diğer taraf-
ve Osmanlı Darüşşifaları, Atatürk Kültür Mer- tan da millete ağır gelmeye başladı. Ken-
kezi Yayını, Ankara 1992, s. 41-44; İbn Bîbî, El- disine muhalif emirlerin baskısına daya-
Evamirü’l-Alaiye, Haz. Mürsel Öztürk, Kültür namayan Gıyâseddin Mehmed, 10 Ağus-
Bakanlığı Yayını Ankara 1996; Osman Turan, tos 1354’te tahtını terk ederek Konya’ya
“Gıyâseddin Keyhüsrev I”, İA, MEB Yay., VI.
613-620; Osman Turan, Selçuklular Zamanın- sığındı. Bu emirler Eratnalı tahtı için fır-
da Türkiye, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul sat bekleyen Eratna’nın ortanca oğlu Ca-
1971, s. 237-287; Osman Turan, “Selçuk Kervan- fer Bey’i 10 Ağustos 1354’te “İzzeddin”
sarayları”, Belleten, C. 39 (Ankara 1946), s. unvanıyla tahta çıkardılar ve üçüncü
471-496. Eratnalı sultanı ilan ettiler. İzzeddin Cafer
MUSTAFA KESKİN
Bey, hemen kardeşinin taraftarı olan dev-
GIYÂSEDDİN MEHMED let adamlarını görevden aldı, yerlerine
Selçuklu Hükümdarı (1339-40(?) - 1365). kendi adamlarını getirdi. Konya’ya sığı-
Eratnalı Devleti’nin ikinci sultanıdır. Ba- nan Mehmed Bey, tahtına kavuşmak için
bası devletin kurucu sultanı Alâeddin Konya’dan Sivas’a, Sivas’tan da Kayseri’-
Eratna*’dır. Anası çağdaş kaynak Bezm u ye geldi ve 8 Nisan 1355’te Tekgöz (Yal-
Rezm’e* göre İsfahanşah Hatun, Amasya- nızgöz) Mevkii’nde kendisini bekleyen
lı Hüseyin Hüsameddin’e göre Amasya ağabeyi Cafer Bey ile karşılaştı. Yalnızgöz
Emîri Tüli Bey’in kız kardeşi Sülipaşa Savaşı’nı kazanarak ağabeyi Cafer Bey’i Gıyaseddin Mehmed
Hatun*’dur. Ağabeyleri Sivas Valisi iken ve diğer muhalif emirleri bertaraf eden Dönemine ait bir sikke
vefat eden Şeyh Hasan Bey ve kısa bir Mehmet Bey, 8 Nisan 1355 tarihinde ikin- (İ. Kolkıran)
dönem onu tahtından eden İzzeddin Ca- ci defa Eratnalı tahtına oturdu ve kendisi-
fer Bey’dir. Doğduğu yer ve tarih hakkın- ni sultan ilan etti. Sultan Gıyâseddin
da kesin bir bilgiye sahip değiliz. Ancak, Mehmed, iç ve dış tehlikeleri atlattı ve
şehit edildiğinde 25 yaşlarında olduğu Eratnalı Devleti’ni tek başına idare etme-
tahmin edildiğine göre, Mehmed Bey’in ye başladı. Fakat çocuk denecek yaşta
1339-40’larda Eratnalı Devleti*’nin Si- babası Eratna’nın yerine, emirlerin isteği
vas’tan sonra başkenti olan Kayseri’de ve desteğiyle Eratnalı tahtına bir yıllık bir
doğduğunu söyleyebiliriz. İlim tahsili için aradan sonra ikinci kez çıkarılan Sultan
Konya’ya gönderildi. Konya’da Karama- Gıyâseddin Mehmed, babasının yerini
noğlu Alâeddin Bey ile on üç yıl medrese dolduramadı. Zayıf iradeli ve karakterli
arkadaşlığı yaptı. Babası Sultan Alâeddin oluşundan dolayı, devlet işleri emirlerin
Eratna’nın 1352’de ölümüyle boşalan ellerinde kaldı. Sultan’ın emirlerine,
Eratnalı tahtına geçirilmek üzere kendi emirlerin de sultana güveni kalmadı. Sul-
tarafını tutan emirlerin yardımıyla gizlice tan Mehmed, emirlerini disiplin altına
Konya’dan Kayseri’ye getirildi. Türk ve- almaya çalışırken, emirler de sultanı orta-
raset usulüne rağmen ümera ve ulemanın dan kaldırmak için çalıştılar ve kendi
ittifakıyla ağabeyi Cafer Bey’e tercihen başlarına buyruk hareket ettiler. Sultan
Şubat 1352’de “Gıyâseddin” unvanıyla Mehmed emirlerinin nüfuzlarını kırmak
Eratnalı tahtına sultan olarak oturtuldu. için giriştiği bir harekette, aralarında gizli
Mehmed Bey kendi adına hutbe okuttu ittifak kuran kendi devlet adamları tara-
ve sikke kestirdi. Ağabeyi Cafer Bey’i fından 13 Ekim 1365 tarihinde genç yaşta
hapsettirdi. Yaşının küçük olması yanın- şehit edildi. Şehit Sultan Mehmed Kayse-
da, zayıf bir kişiliğe de sahip bulunan ri Köşk Medrese içindeki kümbete baba-
Gıyâseddin Mehmed, içeride emirlerin sının yanına defnedildi. Birinci ve ikinci
devlet ve hükümet işlerini ellerine geçir- saltanatı on iki yıl süren Sultan Gıyâsed-
melerine, dışarıda da Türkmen Beyleri- din Mehmed döneminde; Sultan ile emir-