Page 44 - Kültepe Kaniş

Prof. Dr. Cahit Günbattı | Kültepe - Kaniş
12. Tahruwa 16. Şawit

13. Tuhpiya 17. Wahşuşana
14. Şalatuwar 18. Zalpa
15. Şarla

Elimizdeki binlerce yazılı belgeye rağmen, Hitit Devleti kurulmadan önce Anadolu’da
yaşanan tarihî olaylar ve siyasî gelişmeler hakkında bilgi bulunan belge sayısı son derece
kıttır. Çünkü Kültepe tabletlerinin çok büyük bir kısmı Asurlu tüccarların ticarî faaliyetle-
rine ilişkin bilgiler içermektedir. Tüccarlar ticaret yaptıkları yerlerdeki krallıklarla kişisel
ve resmî nitelikte ilişkiler içerisinde oldukları halde, politik ve sosyal olaylardan ancak
ticarî girişimlerini olumsuz olarak etkileyen bir gelişme ise bahsetmektedirler. Bunlar
bulunulan şehirde isyan çıktığı veya taht kavgası olduğu; iş başındaki kralın öldüğü;
yeni bir kralın tahta çıktığı; şehirde salgın hastalık baş gösterdiği gibi, asıl konu dışına
7
çıkılarak satır aralarında verilmiş kısa ve dağınık bilgilerden ibarettir. Öyle ki, sadece
isimlerini bildiğimiz bazı Kaniş krallarının saltanat sıraları ve yaptıkları işler hakkında
çok az şey biliyoruz. Bu durum tabletlerin özel şahıslara ait arşivlerde ele geçmesinin
tabiî bir sonucudur. Heyecanla beklendiği halde, şimdiye kadar Tepe’deki sarayın arşivi
ve kārum’daki, başta bēt kārim “kārum dairesi” olmak üzere, resmî nitelikteki belgelerin
korunduğu binalar bulunamamıştır. Bir kaç örnek dışında kralların kendilerinden kalan
veya doğrudan icraatlarıyla ilgili kaynaklardan yoksunuz.

Kültepe tabletlerinde şimdiye kadar, çoğu Kaniş’te hüküm sürmüş 10 kadar kralın
ismi geçmektedir. Kaniş kralı Warşama’ya gönderdiği mektuptan tanıdığımız Mama
8
kralı Anum-hirbi, bir borç senedinde öldüğü bildirilen Luhuzattiya kralı Azu ve bir
9
diğer senette (Kaniş’te) krallığı ele geçirdiğinden bahsedilen Labarşa dışındaki kralların
10
isimleri iqqāti belgeleri olarak adlandırılan, bir kral ve kraldan sonraki en yüksek dere-
celi görevli olan rabi simmiltim “merdiven büyüğü” tarafından onaylanmış kontratlarda
geçmektedir. Bu belgelerinin hepsi de Koloni devrinin geç safhasına aittir. 11

7 Metinlerde mũtānum olarak geçen salgın hastalıkların Asurlu tüccarların hareketlerini kısıtlayan
önemli etkenlerden birisi olduğu anlaşılmaktadır. İlgili metinler için bkz. S. Çeçen 1995, s. 51 v. d.
8 Bkz. s. 30-33.
9 Kt. n/k 76: 12-14 i-nu-mì A-zu ru-ba-um ša Lu-hu-za-tí-a mì-tù….. “Luhuzattiya kralı Azu öldüğünde……”
(V. Donbaz 1986, s. 152-153).
10 ICK I, 78: 2’-4’) i-nu-mì Lá-ba-ar-ša ru-ba-ù-tám iṣ-bu-tù-ni…… “Labarša krallığı ele geçirdiği zaman…..”
(B. Hrozny 1952, Nr. 78).
11 İkisi Alişar’da olmak üzere (I. J. Gelb 1935, No.1 ve 49 A, B), şimdiye kadar 33 iqqāti belgesi bulunmuştur.
Bunların çoğu V. Donbaz tarafından neşredilmiştir. Bkz. V. Donbaz 1989, s. 75 v. d.; 1993, s. 133 v. d.;
2004, s. 271 v. d.

44