Page 45 - Kültepe Kaniş

M.Ö. 2. Bin Yılın Başlarında Anadolu’nun Siyasî Görünüşü
Kaniş kralları baba-oğul İnar-Warşama ve Pithana-Anitta ile Harsamna kralı Hur-
meli’yi iqqāti belgeleri dışında, aşağıda bahsettiğimiz Asur Ticaret Kolonileri devrinin
siyasî tarihine ışık tutan çok az sayıdaki belgeden de tanıyoruz. Kaniş kralı Zuzu’dan
ise sadece onayladığı belgeler vasıtasıyla haberdar oluyoruz.

Anitta ve Zuzu tarafından onaylanmış birkaç metinde bu kralların “büyük kral”
(rubā’um rabi’um) unvanı ile anıldığını görüyoruz.

Bir iqqāti metninde Kaniş kralı Zuzu’dan “Alahzina’nın büyük kralı Zuzu” diye bahse-
dilmektedir. Buradan, ilk defa Alahzina diye bir yerin varlığını öğreniyoruz. M. Forlanini
ve G. Kryszat Alahzina’yı Hititçe Lihzina (Hattice Lahzan) ile ilişkilendirmektedirler. 12
Kaniş krallarının saltanat sırası hâlen tartışılmaktadır. Labarşa II. tabaka dönemin-
13
den bildiğimiz tek kraldır. Ib safhasının ilk kralları hakkında hiçbir bilgimiz yoktur.
Beş iqqāti belgesinden birisinde (Kt. n/k 32) rabi simmiltim unvanı taşıyan, diğerlerinde
ise unvanı belirtilmeden, tek onay sahibi otorite olarak görülen Harpatiwa bir tarafa
bırakılırsa, Kaniş krallarının saltanat sırası muhtemelen şöyledir:
İnar, Warşama, Pithana, Anitta ve Zuzu.
Kaniş kārum’unun II ve Ib tabakaları şiddetli bir yangınla tahrip edilmiştir. Ib’nin
tahribi ile Kaniş’teki Asur kolonisi sona ermiştir. Prof. T. Özgüç, ateş yanarken ocağın
üstünde terkedilmiş yemek tenceresine; pişirilmek üzere fırına yerleştirilmiş tabletlere;
mutfaklarda ve kilerlerde dolu olarak bırakılmış erzak küplerine ve in situ durumunda
bulunmuş eşyalara dikkati çekerek, kat sakinlerinin hiç beklemedikleri bir anda sal-
dırıya uğramış olduklarını söylemektedir. Gerçekten de tüccarların ticarî ve hukukî
14
girişimleriyle ilgili borç senetlerini ve mahkeme kayıtlarını bile bırakmış olmaları,
saldırının aniden gerçekleştiğinin diğer önemli kanıtıdır. Kārum’da mezarlar dışında
insan iskeletlerine rastlanmaması, düşmanla yüz yüze bir çarpışmanın yaşanmadığını,
Asurlular’ın baskından hemen önce kaçıp kurtulduklarını göstermektedir.
Kültepe’nin siyasî tarihine ışık tutan bir belge Boğazköy- Hattuşa’da bulunmuştur.
Hititçe yazılmış “Anitta tableti” diye adlandırılmış bu önemli metinde anlatılanlardan,
15
Kaniş kārum’unun II. tabakası zamanında Kaniş’i tahrip eden ülkenin Kızılırmak’ın
Karadeniz’e döküldüğü bölgede aranan Zalpuwa olduğu konusunda önemli bir ipucu
16

2001 ve 2003 kazılarında bulunmuş 2 iqqāti belgesi basıma hazırlamakta olduğumuz bir kitapta
yayınlanacaktır.
12 M. Forlanini 2004, s.377, n. 40; G. Kryszat 2008, s.208
13 M. Forlanini 1995, s. 123 vd. Krş. G. Kryszat 2008, s. 209-211.
14 T.Özgüç 1986, s. XV.
15 Bkz. E. Neu 1974, s. 12-13.
16 Anadolu ve Mezopotamya menşeli çivi yazılı kaynaklarda Zalpa, Zalpuwa Zalpah ve Zalwar gibi

45