Page 29 - Halil Edhem

22 100 KAYSERø ùEHRø 15

Buraya aldÕ÷ÕmÕz bilgiler, ne do÷rudan do÷ruya bir Kayseri tarihi, ne de mimarî
anÕtlarÕnÕn güzel sanatlar tarihi bakÕú açÕsÕndan bir münakaúasÕdÕr. øste÷imiz, bu
sahada eser yazacak olanlara bir rehber hazÕrlamaktan ibâret olup, böylece
Kayseri’de Selçuklular ve bunlarÕ takip eden di÷er devletler zamanÕndan kalan, 1323
(1907) yÕlÕnda görebildi÷imiz eserleri sÕralayÕp, üzerlerindeki kitabeler dolayÕsÕyla
4
bazÕ tarihî olaylarÕ kÕsaca yazmaktan ibarettir . OsmanlÕlar zamanÕna âit olan bölüm,
baúlÕ baúÕna incelenmek gerekti÷inden buraya alÕnmamÕútÕr.
Kayseri’nin co÷rafî durumu: Anadolu’nun OsmanlÕlar zamanÕndaki
5
taksimatÕna göre, Kayseri Karaman Eyâletine ba÷lÕ yedi sancaktan biriydi . Bugün
Kayseri müstâkil bir vâlili÷in merkezi olup, Erciyes Da÷ÕnÕn kuzeye do÷ru uzanan
eteklerinin sonundaki bir ovanÕn üzerinde bulunmaktadÕr. Bu ova, KÕzÕlÕrmak ve
6
kollarÕndan olan Karasu ile Delisu nehirleriyle sulanÕr . Kayseri’nin 5 km. kadar
7
güneydo÷usunda Talas Köyü ile Ali Da÷Õ ve aúa÷Õ yukarÕ 10 km. kuzeyinde Erkilet
8
9
Köyü ve batÕsÕnda SazlÕk denen büyük bir bataklÕk bulunur. Kayseri’nin deniz
10
seviyesinden yüksekli÷i 1070 m. kadardÕr . Anadolu’nun en yüce da÷Õ olan Erciyes,
11
deniz seviyesinden aúa÷Õ yukarÕ 4.000 m. yüksekliktedir. Eskiden bu da÷a
«Argaeus» derlerdi. Bugün sönmüú bir volkan olan bu da÷Õn tarihi devirlerde
faâliyette oldu÷u sanÕlÕyor. Gerçekten de, M.S. 24’de ölen Strabon, co÷rafyasÕnda
meúelerle donanmÕú olan Erciyes’in eteklerinde ateú kalÕntÕlarÕnÕn bulundu÷unu
12
söylüyor . ùimdi bu kalÕntÕlardan eser yoktur. Eskiden oldu÷u gibi, bugün de da÷Õn
zirvesi karlarla kaplÕdÕr. Strabon, da÷a zirvesine çÕkan birkaç kiúinin sözlerine
dayanarak, açÕk havalarda buradan, Karadeniz ve Akdeniz’in görülebildi÷ini ifade
ediyor. Bu bir abartmadan ibarettir. Sonradan da÷a çÕkanlar böyle bir úeyden söz
etmiyorlar. Kâtip Çelebi Cihânnüma’da (s. 620): «Bu da÷da hiç kar eksik olmaz.
YarÕsÕna yakÕn kÕsmÕ, beyaz bir külâh gibi, birkaç konaklÕk mesafeden görülür»
diyor. Gerçekten de, o bölgenin her noktasÕndan bu yüksek da÷ görülebilmektedir.
(Resim 1).
Kayseri úehri, oldukça geniú bir alana yayÕlmÕútÕr. Kuzey yönü, DÕú Kale, Eski
Kale, Eski Sur ve øç ùehir adlarÕyla anÕlan bir surla çevrilidir. BurasÕ on dokuz

eser sonradan Mehmet Palamuto÷lu tarafÕndan yayÕnlanmÕútÕr: Kayseri Tarihi-Mirat-Õ Kayseriyye,
Kayseri 1987. Ahmet Nazif Efendi’nin Kayseri MeúhurlarÕ isimli eseri de Meserret Diriöz-Haydar Diriöz
tarafÕndan Kayseri 1991’de yayÕnlanmÕútÕr. (K.G.).
3 Kayseride bulundu÷um zaman, merhum Ahmed Nazîf Efendi vasÕtasÕyla birçok tarihî yapÕlarÕ
gördü÷üm gibi, sonra oradan bazÕ kitabe suretleri de göndermiúti. [AdÕ geçenin ölüm tarihi 1914’tür]
4 Bu tarihten sonra o eserler üzerinde yapÕlan de÷iúiklikler, haliyle burada söz konusu de÷ildir.
[YapÕlan de÷iúiklikler yeri geldikçe açÕklanacaktÕr (K.G.)].
5 Aynî Ali, Kavânîn-i Âl-i Osman, østanbul 1280/1863-64, s. 16; Katip Çelebi, Cihânnüma, s. 620.
6 Eskiden KÕzÕlÕrmak’a Halys ve Karasu’ya da Melas denirdi.
7 AdÕ geçen köy, bugün Kayseri il merkezine 6 km. uzaklÕkta 1980 sayÕmÕna göre 8478 nüfuslu
geliúen úirin bir kasaba iken, 2007 adrese dayalÕ nüfus kayÕt sistemi veri tabanÕna göre 57.939 nüfuslu
Kayseri Büyükúehir’e ba÷lÕ büyük bir ilçe olmuútur.(K.G.).
8 1980 nüfus sayÕmÕna göre 3651 nüfuslu pek geliúememiú bir kasaba iken 2007’de Mimar Sinan
ilçesine ba÷lÕ bir mahalle haline gelmiútir. (K.G.).
9 AdÕ geçen bataklÕk, imar edilerek ekim arazisi olarak kullanÕlmaktadÕr (K.G.).
10 Bugün, meteoroloji esaslarÕna göre Kayseri, deniz seviyesinden 1055 m. yüksekliktedir.
2
2
Yüzölçümü: 16917 km . dir. Merkez ilçenin yüzölçümü ise, 2030 km . olup, kendisine 10 kaza, 6 bucak
ve 80 köy ba÷lÕ iken 23 Temmuz 2004’te yapÕlan yeni düzenleme ile 1 Büyükúehir, 16 ilçe, 52 kasaba ve
396 köyden oluúmuútur.(K.G.).
11 Erciyes Da÷Õ, 3916 m, yüksekli÷inde olup, 1100 km . lik yer kaplar (K.G.).
2
12 XII. Kitap.