Page 37 - ibrahim_tennuri_gulseni_niyaz

Birinci Bölüm | İbrahim Tennûrî

Eserin tasavvufî yönü, fıkhî yönüne galiptir. Bu nedenle her konunun baş kısmında
kısaca fıkhî durum anlatıldıktan sonra, tasavvufî yönüne geçilmiş, asıl ağırlığı bu kısım
teşkil etmiştir. Fıkhî kısım, tasavvufa geçişe bir zemin niteliğinde olmuştur. Fıkıhtaki
her konu tasavvufa tatbik edilerek bir “Fıkh-ı bâtınî” yani Fıkh-ı ma’nevî meydana
getirilmiştir. Fakat bu tevilleri yaparken hiç bir zaman İslâmî ölçüleri aşmamıştır. İslâm
dışı sapık bâtınîlikle hiç bir ilgisi alakası yoktur.

Şeyh İbrahim’in bu önemli eseri, Fıkıhla, tasavvufu’nun birleştirilip birbiri içinde
mezedildiği görülmektedir. Bu yönüyle de, denebilir ki, sahasında ilk eser niteliğini taşır.

Edebî Yönü
Şeyh İbrahim Tennûrî, bidâyette, tahsilini medresede yapmış ve önceleri medrese’de
müderris olmuş ise de, daha sonraları medreseden zorunlu olarak tekke kültürüne
intikal ederek kendini o sahada yetiştirmiş önemli bir tekke şâirlerindendir. “Gülşen-i
Niyaz” isimli divanında Münâcat, Mi’raciye, Naat, Destan, Kaside, Tercih-i bend, Tem-
siller, Öğütler, Gazeller, Rubâîleri mevcuttur. Bazı mecmu’alarda yayınlanmış Yunus
Emre tarzında İlâhileri ve şiirleri de vardır. Örnek: Yunus Emre’nin “olur” redifli şiirinin
11. beyitten sonra, aynı ölçü aynı redifte 4 beyit daha ekleyerek şiiri 17 beyit yapmıtır.()
Gülzâr-ı Mânevî adlı eseri ise, baştan sona sûfiyane bir şekilde yazılmış 5140 beyitlik
mesnevi olup, vezni, Mefâîlün/ Mefâîlün/ Feûlün’. Bu eser Bayramiye tarikatı mensup-
larınca çok sevilmiş ve pek muteber tutulmuş bir kitaptır.

Gülzâr-ı Mânevî adlı eserinde mahlas olarak “Âşık” sıfatını kullandığı halde, Gülşen-i
Niyaz adlı eserinde, kendi adı olan “İbrahim”i mahlas olarak kullanmıştır.

İbrahim Tennûrî, Gülzâr-ı Manevî’yi hazırlarken Celaleddin Rumî’nin meşhur
“Mesnevi” kitabından, Mahmud Şebüsterî’nin “Gülşen-i râz”ından yer yer tercümeler
ve bunlardan etkilenmiştir. Hatta Âşık Paşa’nın “Garip-nâme”sinden de faydalanmıştır.
İbrahim Tennûri, işlediği konulara uygun düşen âyet ve hadislerden deliller getirerek
mesnevisini (kitabını) süslemiştir. Âşık Paşa “Garipnâme”, Tennûri “Gülşen-i Niyaz”ında
her ikisi de “Âşık” mahlasını kullanmışlardır. Ancak şiir metinlerine bakıldığında
Âşık Paşa’nın şiir metinleri daha ağır metinler; Tennûri’nin şiir metinleri de daha sade
olduğu görülür.
Tennûri, her iki eserinde de, edebiyat sanatlardan mecâz, kinâye, teşbih, istiare,
îham, cinas gibi birçok sanatları ustalıkla kullanmıştır. Özellikle Gülşen-i Niyaz adlı
kitabında Divan Edebiyatı’nın (münâcat, mi’râciye, naat, hikayât, söyleşi, destan, baha-
riyat, nasihat, murabba, gazel, kaside, terci’-i bend, mersiye, temsil) gibi birçok nazım
türlerini kullandığı görülür.

37