Page 103 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1054] 94 / HAM KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

türbedar odasının dehlizine bir kapı açı- çeşitli tasavvufi akımlar ortaya çıkmış,
lır. Türbeden sonra burada kayaya oyul- bunlar da çaresizliğe düşmüş olan halkın
muş bir çilehane vardır. maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılayan
Darende’nin Hıdırlık Mahallesi’nde (Za- önemli kurumlar olmuştur. Temel düşün-
viye Mahallesi) oğlu Halil Taybî’nin yattı- ce bazında bir farklılık göstermeyen bu
ğı türbe içinde, Kayseri’de Hunat Hatun tarikat ve tasavvufi akımların önderlerinin
Medresesi doğusunda bugünkü Turizm her biri ayrı bir koldan yürüyerek ülke
Müdürlüğü binasının olduğu yerde yıkıl- halkına dilde ve dinde birlik olmayı, ülkeyi
mış türbesinde de Hâmid-i Velî’nin ma- sevmeyi öğretmişlerdir.
kamları bulunmaktadır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde
maddi ve manevi büyük emek sarf eden
Talebeleri Anadolulu mutasavvıflar, devletin büyü-
En tanınmış talebesi Hacı Bayram yüp yükselmesinde önemli katkı sağladı-
Velî’dir. Bunun dışında Emir Sultan, lar. Bu öncüler nedeniyle halk, Anadolu’-
Molla Fenarî, Kızılca Bedreddin, İnce da baş gösteren ikinci bir çözülmeyi
Bedreddin, Şücaeddin-i Karamanî, (Fetret Dönemi), yine bu dönem içinde
Muzaffereddin-i Karamanî de bilinen meydana gelen ayaklanmaları ülkenin
müritlerindendir. geneline yayılmadan çabuk ve kolay at-
latmıştır.
Hâmid-i Velî ve Onun Yolunu Sürdürenlerin Düşünce Bu gelenek içinde yetişen Şeyh Hâmid-i
ve İnanç Prensipleri Velî ve Hacı Bayram’ın asıl gayesi, Ana-
Hâmid-i Velî ve onun yetiştirdiği Hacı dolu insanını, kolayca anlayabileceği ve
Bayram’ın düşünce ve inanç yapısını tam herhangi bir sapmaya düşmeyeceği sağ-
olarak kavrayabilmek için Selçuklu ve lam bir İslam inancına yöneltmekti. Şeyh
Osmanlı tarihine bir göz atmak gerekir. Hâmid-i Velî, Erdebil’deki dergâhta öğ-
Söz konusu düşünce yapısının oluşma- rendiği manevi emaneti alıp Anadolu’ya
sında, Selçuklu ve Osmanlı tarihindeki getirmiş, fakat günün şartları gereği bu
bazı sosyal olayların önemli rol oynadığı düşünceyi sistemleştirip adlandırmamış-
muhakkaktır. tır. Somuncu Baba bu görevi her konuda
Selçuklular Dönemi’nde 1240 yılında Ba- bilgilendirdiği, güvendiği en seçkin müri-
bai Ayaklanması ve Cimri İhtilali nede- di Hacı Bayram Velî’ye bilinçli bir tavırla
niyle Anadolu’da siyasal ve sosyal karı- bırakmıştır. Böylece Melâmîliği
şıklıklar baş göstermiş, devletin otoritesi Halvetîlikle birleştiren Hacı Bayram, ile-
tamamen sarsılmıştı. 1243’te Kösedağ ride “Bayramîlik” adıyla anılacak tarika-
Savaşı’nda Selçukluların Moğollar’a ye- tını sistemleştirip geliştirmiştir.
nilmesiyle Anadolu’daki siyasi birlik par- Bu inanç ve düşünceyi halkta tam olarak
çalanmış, halkın maneviyatı iyice kırıl- yerleştirmek maksadıyla Bayramîlik’te şu
mıştı. üç ilke temel prensip olarak daima ön
Sonuçta uzun yıllar süregelen yağmalar, planda tutulmuştur.
katliamlar, isyanlar, zulüm ve baskılar hal- 1. Kur’an ve sünnete bağlılık
kı iyice canından bezdirerek yılgınlığa sü- 2. Yerlilik
rüklemişti. Her şeyini kaybeden yığınların 3. Devlete bağlılık ve devletin sürekliliği
tek çaresi, dayanma tesellisi ve ümit kay- Bu ilkeler ışığında Hâmid-i Velî’den aldı-
nağı olarak gördüğü dinine sıkıca bağlan- ğı ışıkla Bayramîlik Tarikatı’nı bir sisteme
maktan geçiyordu. Bu insanların hem ruhi oturtan Hacı Bayram Velî vefat ettikten
hem de fizikî bakımdan yükselmesi için sonra yine onun öğretileriyle yetişmiş
tek çare olarak İslam dini vasıta olarak olan müritleri tarafından ana ilkelerden
görülüyordu. Anadolu’da Müslümanlığın, sapmamak kaydıyla yetiştikleri ortam iti-
Türk insanının ruhuna ve ihtiyaçlarına bariyle anlayış, seziş ve kavrayış kabili-
kendi diliyle cevap vermesi gerekmektey- yetlerine göre pirden müride, müridden
di. Bu boşluğun doldurulması amacıyla de halka aktarılmak suretiyle günümüze