Page 355 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1306] 346 / İSK KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

lar karşısında zayıflaması neticesinde, II. vergilendirilebilir nüfusu tespit etmek
Kılıçarslan tarafından 1169 yılında zapt maksadıyla düzenlendiği için, nüfusu ke-
edilerek Anadolu Selçuklu topraklarına sin olarak ortaya koymaktan uzaktır. Bu
dâhil edildi. Osmanlı Dönemi*’nde tutul- yüzden elde edilen rakamların ihtiyatla
muş tahrir kayıtlarından takip edilebildi- kullanılması gerekir. Kayseri’ye ait ilk
ği kadarıyla, bölgeye gelen konar-göçer tahrir defteri, şehrin Osmanlı hâkimiyeti-
Türkmen aşiretlerinden bazıları şehir ne girmesinden hemen sonra 1476 tari-
merkezine yerleşirken, bazıları da kendi hinde düzenlenmiştir. Fakat bahsedilen
isimleri ile köyler kurarak yerleşik hayata defter mevcut olmadığı için şehrin Os-
geçtiler. Hacı İvaz, Deveciyan, İsaağa*, manlı hâkimiyetine girmeden önceki nü-
Danişmend*, Karakürklü, Boyacı, Bozat- fus ve iskâna dair bilgilere ulaşılamamak-
lu*, Bostancı Çelebi, Hasbeğli*, Bektaş, tadır. Ayrıca, sancağa ait 1484 tarihli bir
Hüseyinli, Emir Ağa* ile Kuşçu*, Salur, başka defter daha bulunmakta olup, bah-
Sarımsaklı, Süleymanlı, Bürüngüz*, Yü- sedilen defterde Kayseri merkeze ait bil-
reğir, Yazır, Yuları, Yuvalı, Eymir, Kızık, giler yer almamaktadır. Bundan dolayı
Döğer, Boyacı, Erkilet*, Mollahacılı, Sarı Kayseri merkeze ait ilk bilgiler, II. Baye-
Danişmend, Ardıç, Yamaçlı, Emmiler, zid Dönemi’nde düzenlenen 1500 tarihli
Bektaş, Boyacı, Hacılar* ve Eski Ömerler tahrir defterinden elde edilebilmektedir.
gibi mahalle ve köy isimleri onların hatı- Bu tarihte Kayseri şehir merkezi; Boyacı
ralarını taşımaktadır. Kapı*, Kiçi Kapı*, Meydan Kapı, Sivas
Danişmendli ve Selçuklu Dönemlerinde* Kapı ve Lale Camii* isimli beş semt ve 36
artan nüfusa paralel olarak şehir merke- mahalleden oluşmaktaydı. Müslim nüfus
zinde yeni iskân sahaları açıldı. Bizans 1.969 nefer olup bunların 1.256’sı hane
Dönemi’nde sur içinden ibaret olan Kay- idi. Şehirde yaşayan gayrimüslimler ise
seri, Türklerin hâkimiyetine girdikten kı- cemaat-i zımmiyan başlığı altında bir ka-
sa bir süre sonra sur dışına taşmaya baş- lemde kaydedilmişlerdi. Gayrimüslimle-
ladı. Kayseri mahalleleri arasında bulu- rin Sivas Kapı, Kiçi Kapı ve Boyacı Kapı
nan Neseb Hatun, Külek (Gülük*) ve gibi şehrin farklı yerlerine dağıldıkları
Hunat* Selçuklular zamanında kurul- anlaşılmaktadır. 326 neferden ibaret
muştur. Bununla birlikte bu dönemlere olan gayrimüslim nüfusun 268’i hane idi.
ait nüfus kayıtları mevcut olmadığı için, Bu itibarla şehirde yaşayan toplam nüfus
şehir nüfusuna dair bilgilere ulaşılama- 1.524’ü hane olmak üzere, 2.295 vergi
maktadır. Cuma namazı kılınan camile- neferiydi. 1500 tarihinde Kayseri’de ya-
rin kapasitesi gibi bazı hususlardan hare- şayan tahminî nüfus 8.400 kişiydi. 1520
ketle bu dönemde şehir nüfusuna dair tarihinde nüfus sayısına paralel olarak
bazı tahminler yapılmaktadır. Kimi tah- mahalle sayısı da artarak 39’a ulaşmıştır.
minlere göre Selçuklu Dönemi’nde şe- Bu mahallelerin tamamı Müslümanlarla
hirde 22.000, kimi tahminlere göre ise meskûnken, gayrimüslimler cemaat-i
30.000-40.000 civarında bir nüfus ya- Ermeniyân, Sisiyân ve Şarkiyân adı altın-
şamaktaydı. Moğol baskısıyla yerinden da kaydedilmişlerdi. Toplam 2.139 vergi
ayrılan kitlelerin, şehir nüfusunu bir mik- neferinin 1.344 hanesi Müslim, 429 hane-
tar artırmış olduğu kabul edilse bile, bah- si ise gayrimüslimdi. Geriye kalan nefer-
sedilen rakamların ihtiyatla karşılanması ler ise, muaf ve bekâr erkeklerden ibaret-
gerekir. Zira belli bir istikrarın mevcut ti. Buna göre 1520 tarihinde şehir nüfusu
olduğu Osmanlı Dönemi’nde dahi şehir takriben 9.200 kişiye yükseldi.
nüfusu 32.000 civarına ancak XVI. yüz- 1584 tarihine gelindiğinde, nüfus ve ma-
yılın sonlarına doğru ulaşmıştır. halle sayısının oldukça arttığı tespit edil-
Kayseri şehrine ve kırsalına ait ilk nüfus mektedir. Bu artışın sebebi, bölgede uzun
ve iskâna dair bilgilere, ancak Osmanlı süre devam eden Osmanlı-Safevi-
Dönemi’nde düzenlenmiş tahrir kayıtla- Dulkadır mücadelesinin sona ermiş ol-
rından ulaşılmaktadır. Tahrir defterleri, masıdır. XVI. yüzyılın sonu itibariyle ma-