Page 356 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ İSK / 347 [1307]

halle sayısı yaklaşık iki misli artmış ve 342’si mücerred olmak üzere yaklaşık
72’ye yükselmişti. Bunların 50’si Müslü- 7.707 kişiydi. Takriben 31.500 kişi olan
manlarla, 13’ü gayrimüslimlerle, 9’u ise toplam nüfusun %78’i Müslim, %22’si ise
hem Müslim hem de gayrimüslimlerle gayrimüslimdi. Osmanlı Dönemi’nde
meskûndu. Selçuklular Dönemi*’nde Karaman eyaletine dâhil olan şehirlera-
külliyelerin etrafında teşekkül etmeye rasında en kalabalık gayrimüslim nüfus
başlayan Gülük, Hunat ve Neseb Hatun Kayseri’de yaşamaktaydı.
gibi mahallelerin yanında, 1500-1584 ta- Şeriyye sicilleri ve diğer arşiv vesikaları,
rihleri arasında pek çok mahalle daha XVIII. yüzyılda da mahalle sayısının aynı
kurulmuştur. Tipik Osmanlı şehirlerinde kaldığını göstermektedir. XIX. yüzyılda
olduğu gibi, mahallelerin pek çoğu cami ise mahalle sayısının 75’e yükseldiği,
ve mescitlerin çevresinde gelişti. Cami-i Kayseri müfredat defterinden tespit edil-
Dündar, Cami-i Gülük*, Cami-i Lala*, mektedir. Bu itibarla XVI. yüzyıldan iti-
Cami-i Hacı Kılıç*, Cami-i Sultan (Cami-i baren Kayseri mahallelerinin gelişimini
Kebir*) ile Alaca Mescid, Mescid-i Bal- tamamladığı söylenebilir. XIX. yüzyılda
döktü, Mescid-i Seydi Yar, Mescid-i Hacı tespit edilen 75 mahallenin 36’sında
Arab, Mescid-i Bayram Bey, Mescid-i Müslümanlar, 17’sinde Ermeniler, 2’sin-
Bozatlu, Mescid-i Emrullah Efendi, de ise Rumlar yaşarken diğer mahalleler
Mescid-i Kulluoğlu, Mescid-i Cebelü Fa- karışıktı. Bu sırada merkezî otoritenin
kih, Mescid-i Seydi Ahmed Fakih, zayıflamasını fırsat bilerek şehre gelip
Mescid-i İsa Fakih, Mescid-i Şeyh Veli, yerleşen Yörük cemaatleri de mevcuttu.
Mescid-i Hacı Şah Ali, Mescid-i Yozgat, Bütün bu gruplar dâhil edildiğinde, Kay-
Mescid-i Kolpaklu, Mescid-i Hacet, seri merkez nüfusunun 26.250 kişi oldu-
Mescid-i Pervane, Mescid-i Hacı Mansur ğu tahmin edilmektedir.
ve Mescid-i Hacı Mahmud isimli mahal- 1500-1584 tarihleri arasında sadece şehir
leler bu duruma örnektir. Öte yandan merkezinin değil, aynı zamanda Kayseri
Kürtler, Konuklar, Varsahan, Kara Keçi- kırsalının nüfusunun arttığı ve iskân açı-
li gibi mahalleler, isimlerinden de anlaşıl- sından geliştiği tespit olunmaktadır.
dığı üzere Türkmen cemaatlerinin yerleş- 1500-1520 tarihlerinde Kayseri’nin Sah-
meleri sonucunda kurulurken, Debba- ra, Koramaz*, Cebel-i Ali*, Cebel-i Erci-
gan, Eski Bezzasistan ve Kapan mahalleri yes*, Karakaya, Malya, Karataş, Bozatlu,
ise içinde barındırdığı iktisadi faaliyetten Kenar-ı Irmak* isimli nahiyeleri bulun-
dolayı kurulup gelişmişlerdi. Kayseri’nin maktaydı. Daha sonra İslamlı ve Köstere
diğer mahalleleri Depecik, Derviş Bey, (Tomarza) nahiyelerinin eklenmesiyle
Kadı, Yalman, Gebe İlyas, Bostancı Çele- nahiye sayısı arttı. Günümüz idari taksi-
bi, Taceddin Halife, Yenice, Yaraş, Taş- matında Kayseri’nin ilçeleri arasında bu-
kun, Merkepçi, Kalenderhâne*, İslim Pa- lunan Yeşilhisar, Develi ve Yahyalı bu
şa*, Şadbakan, Köse Danismend*, Hür- dönemlerde Niğde sancağına, Pınarbaşı,
rem Çavuş*, Samur, Tus, Tac-ı Kızıl, Emir Akkışla, Sarız Maraş sancağına ve son
Sultan, Hacı İvaz, Mumcu Halil, Tavuk- olarak Felahiye ise Bozok sancağına tabi
çu, Ahi İsa, Şehre Küstü, Bektaş, Odun- idi. 1500 tarihinde Kayseri’ye tabi 74 köy
cu, Tator, Sayeci, İçeri Şehir ve Harpurt ve pek çok mezra vardı. Bu köylerde top-
idi. Mahalle sayısının değişmesinde, nü- lam 3.872 vergi neferi yaşamaktaydı.
fus hareketleri doğrudan etkili olmuştur. Bunların 2.028’i hane iken, diğerleri mu-
Bunun sonucu olarak yeni mahalleler af ve mücerreddi. Buna göre Kayseri’ye
kurulurken bazı mahalleler ise ortadan bağlı köylerde 12.000 civarında bir nü-
kalkmıştır. 1584 tarihinde bahsedilen ma- fus yaşamaktaydı. 1520 tarihinde köy sa-
hallelerde Müslüman nüfusun 4.308’i yısı 77’ye ulaşırken nüfusta fazla bir deği-
hane, 1.898’i mücerret ve 168’i de muaf şiklik olmamıştı.
olmak üzere yaklaşık 23.606 kişi iken; 1500-1520 tarihleri arasında köy sayısı-
gayrimüslim nüfus ise 1.473’ü hane ve nın neredeyse aynı kalması, yerleşme o-