Page 359 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1310] 350 / İSK KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek aynı zamanda direnişe dinî boyut yükle-
Lisans tezi), Ankara 2007; Ramazan Adıbelli, yen liderlerdendir. Fakat Kafkasya’da di-
“XIX. Yüzyılda Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşu renişin asıl büyük lideri Şeyh Şamil oldu.
Misyonerlik Faaliyetlerinin Rolü: Kayseri
Örneği”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Şamil’in, direnişin başına geçmesinden
Enstitüsü Dergisi, S 26, Yıl 2009/1, ss. 313- sonra Kafkas halklarının Ruslara karşı
332; Refet Yinanç, “XVI. Yüzyıl Sonlarında verdiği mücadele hız kazandığı gibi, Rus-
Kayseri Şehrinin Mahalleleri ve Nüfusları”, I. lar bu süreçte büyük ölçüde çaresiz kal-
Hacılar Sempozyumu, Kayseri 2008, ss. 689- dılar.
694; Sonay Kekeçoğlu, Şer’iyye Sicillerine Kırım Savaşı, Kafkas halkları için bir fır-
Göre Kayseri’de Gayrimüslimler (1800-
1850), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler sat oldu. Fakat müttefiklerle irtibat eksik-
Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans tezi), Sivas liği bu fırsatın yeterince değerlendirileme-
2007; Tufan Gündüz, “XVI. Yüzyılda Kayseri’de mesine neden oldu. Kırım Savaşı sırasın-
Mezraların Köye Dönüşmesinde Konar-Göçer da ölen Çar I. Nikola’nın yerine geçen II.
2
Aşiretlerin Rolü”, KYTSB , s. 183-192. Alexander, Kırım Savaşı’nda alınan mağ-
SADULLAH GÜLTEN
lubiyetin telafisi için Kafkasya sorunu ü-
zerine eğildi. Üç ordu tarafından abluka-
Çerkezlerin İskânı
Kuzey Kafkasya, Osmanlı Devleti tara- ya alınan Şeyh Şamil, 1859’da teslim ol-
fından Fatih Sultan Mehmed Dönemi’n- mak zorunda kaldı. Şeyh Şamil’in teslim
de ele geçirilerek yönetimi Osmanlı Dev- olmasıyla Kafkasya’daki direniş Batı Kaf-
leti’ne tabi Kırım Hanlığı’na bırakıldı. kasya sahasına kaydı. Burada zayıflayan
Böylelikle Kafkasya, henüz yeni yeni si- mücadele, 1864’te son direniş noktasının
yasi oluşumunu tamamlayan Rusya ile ele geçirilmesiyle son buldu ve Kafkasya’-
Osmanlı Devleti arasında sınır vazifesi nın Ruslar tarafından işgali tamamlandı.
gördü. Kafkasya’dan Osmanlı Devleti’ne Bu tarihten sonra Rusların, Kafkas halkla-
göç hareketlerini belirleyen ana faktör rına üzerinde kurduğu baskı ve uyguladığı
Rus Çarlığı’nın Kafkasya’yı işgal ettikten sert yöntemler bölge halkının tarihi, dini,
sonra bölge halklarına karşı uyguladığı ekonomik anlamda kuvvetli bağlarının
baskı ve yıldırma politikalarıdır. 1774’te mevcut olduğu Osmanlı Devleti’ne göç
Osmanlı Devleti’nden Kırım’ı koparan etmelerine neden oldu.
Rusya, Kafkasya’dan da bazı kazanımlar Rusya, henüz Kafkasya’nın işgalini ta-
elde etti. Rusya’nın bu ilerleyişi Kafkas- mamlamadan önce bölgede kalıcı olabil-
ya’nın Osmanlı devlet politikasında bi- mek ve uzun vadede kontrolü elinde tu-
rinci sıraya yükselmesine neden oldu. Bu tabilmek için bölge halkının en azından
tarihten sonra ise devlet, Kafkasya mer- bir bölümünün Rusya içlerine sürgün e-
kezli savunma politikaları geliştirdi. Böl- dilmesinin gerekli olduğuna karar ver-
ge halklarının devlete olan bağlılığını artı- mişti. Bununla birlikte gerek güvenlik
racak önlemler almaya başladı. endişeleri gerekse Kafkas halklarının
Alınan tüm önlemlere karşın adım adım böyle bir teklifi kabule yanaşmamaları
ilerleyen Rusya, II. Katerina (1762-1796) Rusya’nın işini zorlaştırdı. Kafkas halkla-
zamanında, Kırım’ı ele geçirdiği gibi bü- rının Rus baskısı sonucu Osmanlı Devle-
yük ölçüde Osmanlı Devleti’nin Kafkas- ti’ne yönelik göçleri başladı. Rusya, özel-
ya’daki gücünü kırdı. 1801 yılında Gür- likle Çerkezleri, dağlık arazi ve vadiler-
cistan Rusya tarafından işgal edilirken, den çıkartarak kıyılara doğru sürdü, ev ve
son olarak 1828-1829 Osmanlı-Rus Sava- tarlaları yakmak suretiyle göçü hızlandır-
şı sonucu imzalanan Edirne Antlaşması dı. 1859’dan itibaren yoğunluk kazanan
ile Osmanlı Devleti’nin Kafkasya’daki göçler, 1862-1865 yılları arasında doruk
hâkimiyeti sona erdi. Bu tarihten sonra noktasına ulaştı. 1877-1878 Osmanlı-Rus
Rusya’nın amansız işgaline karşı, Kafkas Savaşı’ndan sonra tekrar yoğunluk kaza-
halklarının mücadelesi ön plana çıktı. nan göç hareketleri, 1890-1908 yılları
1785’te Rus işgaline karşı ayaklanan arasında seyrek yoğunlukta devam ede-
İmam Mansur, direnişe öncülük eden rek 1920’li yıllarda son buldu.