Page 440 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ KÂM / 431 [1391]

enkazı yeni binalarda kullanıldığından ürünler çeşitli hububat ile cehri, kitre, ü-
çok tarihî eser kalmamışsa da, Hristiyan- züm, diğer meyveler ve çeşitli sebzeler-
lığın başlangıcından kalma birtakım kili- den ibarettir. Güherçile ile alçı, sünger
se temelleriyle, birçok Hristiyan mezarla- taşı ve sair taşlar ve toprak çeşitleri çokça
rı ve Romalılar devrinden kalma bir can- bulunur.
bazhane ve diğer bazı eserler XIX. yüzyıl Kâmûsu’l-A’lâm’da 1880 sonlarına ka-
sonlarında mevcuttu. dar Kayseri topraklarından henüz her-
Bugünkü Kayseri’de Selçuklulardan kal- hangi bir maden çıkartılmadığı kayıtlıdır.
ma birçok tarihî eser mevcuttur. Kayseri Kayseri’den iki saatlik mesafede bulunan
camilerinin en eskisi olup Selçuklular Hasanarpa* köyünde cilt hastalıklarına
tarafından bina edilmiş olan Arap tarzın- faydalı bir maden suyu bulunduğu gibi
daki büyük bir cami ile bitişiğindeki altı saatlik mesafede Yalnızgöz (Tek Göz)
medresesi XIX. yüzyıl sonlarında kereste ismiyle kükürtlü bir ılıca ve yine o mesa- Kâmûsu’l-A’lâm yazarı
Şemseddin Sami
deposu olarak kullanılmıştır. Ayakta olan fede bulunan Sazlık mahallinde müshil
camilerinin en büyüğü (?) İç Kale’de gibi kullanılır bir maden suyu bulunur.
olup Fatih Sultan Mehmed tarafından Kaza dâhilinde 81.769 koyun, 26.224 adi
inşa ettirilmiştir. keçi, 2049 tiftik keçisi ve deve vs. ehlî
Kayseri kazası, livanın merkez kazasıdır hayvan bulunur.
ve kuzeyinde yer alır. Kaza kuzeyinde XIX. yüzyıl sonlarında kazanın senelik
Yozgat Sancağı, batısında Kırşehri San- geliri 42.000 lira raddelerindedir.
cağı ve Konya vilâyeti, güneyinde İncesu Kazaya bağlı olarak Talas kasabası ve
ve Develi kazaları ve doğusunda Sivas Germir, Erkilet, Zincidere vs. isimlerle
vilayetiyle çevrilidir. Kazaya bağlı 102 birkaç büyük köyü ve bir hayli Ermeni ve
köy vardır. Köyleriyle birlikte kaza mer- Rum manastırlarıyla eski eserler kapsa-
kezinin nüfusu 131.976’dır. Bunların mında bazı tarihî yapılar ve garip mağa-
85.600’ü Müslüman, 28.767’si Ermeni, ralar vardır.
1323’ü Ermeni Protestan, 744’ü Ermeni Kâmûsu’l-A’lâm’da şehir merkeziyle il-
Katolik ve 15.543’ü Rum denilirse de gili bilgiler bunlardan ibarettir. Müstakil
cümlesi Türkçe konuşurlar. Bu bilgiler- bir maddede işlenen bu bilgilerden sonra
den XIX yüzyıl sonlarında Kayseri’de ayrı bir madde açılarak “Kayseriyye San-
Türkçenin konuşma dili olarak hâkim cağı” hakkındaki bilgilere geçilir. Buna
olduğu anlaşılır. göre Kayseri Merkez kazasının dışında
Kazanın güney kısmı Erciyes Dağı’nın XIX. yüzyıl sonlarında bir sancak olarak
eteklerinden ibaret olup kuzeye doğru Kayseri hakkında şu bilgiler verilmiştir:
alçalır. Karasu ve Kızılırmak vadilerine Kayseri, 1800 sonlarında Ankara
doğru geniş ovalar uzanır. Kızılırmak vilâyetini oluşturan beş sancaktan biridir.
doğudan batıya doğru akmakla kazanın Ankara vilâyetinin güneydoğu ucunda
kuzey kısmını ikiye ayırdığı gibi Sarım- yer alır. Kuzeyinde Yozgat Sancağı, batı-
saklı suyu da buna paralel olarak Kaza- sında Kırşehri Sancağı ve Konya vilâyeti,
nın ortasından akıp Erciyes Dağı’ndan i- güneyinde yine Konya, güneydoğusunda
nen birçok çayları aldıktan sonra kuzey- Adana, doğusunda da Sivas vilâyetleriyle
batıya doğru dönerek Kızılırmak’a dökü- çevrilidir. Sancak, muntazam olmayan
lür. Kayseri şehrinin güneybatı yönünde bir dikdörtgen şeklinde olup hemen orta-
Sazgölü (karasaz/bataklık) ismiyle geniş- sında 3971 metre yüksekliği olan Erciyes
çe bir göl bulunur ve batı yönünden ge- Dağı yükselir ve her tarafa eteklerini uza-
len İncesu bu göle dökülür. Kaza tır. Bu eteklerin etrafında 1000 metreden
dâhilinde Kızılırmak’ın üzerinde Tekgöz fazla yüksekliği olan bir yayla bulunur.
ve Çokgöz isimleriyle kâgir ve kuvvetli iki Bu yönden sancağın coğrafî konumu
köprü vardır. yüksektir.
Toprağı başlıca volkanik toprak olup ol- Erciyes Dağı sönmüş bir volkan olduğun-
dukça münbit ve mahsuldardır. Yetişen dan bütün sancağın arazisi volkaniktir.