Page 48 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ HAL / 39 [999]

Yahyalı Halıları
Yöre; şelaleleri, elmaları, halıları ve kilim-
leri ile ünlüdür. Yurt içi ve yurt dışında
kendi ünlerini yapan Yahyalı* halıları, ge-
leneksel özelliklere sahip yöresel doku-
malardandır. Yahyalı halılarının temel
hammaddesi yündür. Yörede yetişen ko-
yunlar “kırklık” adı verilen makasla kırkı-
lır. Kirli yün önce silkelenir, böylece lifle-
rin arasındaki pisliklerinin dökülmesi
sağlanır. Sonrasında ise yıkama işlemi ya-
pılır. Yıkama işlemine yapağı yünlerin su-
ya tamamen bastırılmasıyla başlanır. Bü-
tün liflerin arasına suyun girmesi sağlanır.
Daha sonra yün, suyun içerisinden alına-
rak ağaç tokuçlarla vurularak yünün kirle-
ri akıtılır. Yıkanan yün, iplere serilerek
veya düz bir zeminde kurutulur. Kuruyan
yünler çubuklarla çırpılarak liflerin arasın-
daki pıtrak gibi, yıkama ile arınmayan
maddeler çıkartılır. Tamamen temizlenen
yün, isteğe bağlı olarak ya tarama makine- Halı tezgâhı ve halı dokuyanlar (B. Akbaş)
sinde taranıp fitil haline getirilir ya da elde
burma yapılarak eğrilir. Eğirme işlemi, yörede iki şekilde elde edilir. Birincisi;
kirman (kirmen) veya çıkrık ile yapılır. kök boya bitkisi bahçelerde yetişir. Bu
Kirman (kirmen) her ağaçtan yapılabilir. bitkinin çubuk şeklinde kökü olur ve bo-
Çıkrıklar eskiden olduğu gibi elde yapıl- ya bu köklerden elde edilir. Kökler ka-
maz; daha pratik olmasından dolayı bisik- zanda kaynatılır, sonra çıkarılır. Önce-
let jantları kullanılarak yapılır. Eğirme iş- den şaplanmış ipler kazana basılıp iyice
lemiyle iplik elde edilir. İki iplik bir araya kaynatılır. İkincisi ise; önceden şap ile
getirilip (koşlanarak, eşleme yapılarak) iki kaynatılan ipler sarıya boyanır, daha son-
kat halinde büküm verilir. ra kazandan çıkarılıp soğutulur. Kırmızı
İplerin Boyanması: İplikler çile (gelep) toz boya ise kazanda eriyene kadar kay-
haline getirilerek bakır kazanlarda boya- natılır, suyun içine biraz tuz atılır. Tuz,
nır. Boyama işlemi birkaç gün içinde ya- boyanın çıkmasını engeller. Sarı ip tekrar
pılır. Genellikle renkler arka arkaya bo- kazana atılır. İp kazana atılırken abraj
yanır. Bazı renkler için ipin şaplanmış
olması gerektiğinden, öncelikle ipler şap-
la kaynatılarak boyamaya hazırlanır. Yö-
rede şaplamaya “mordanlama’’ veya
“seğleme” denir. Yünün boya alma özel-
liğini arttırmak için mordanlama (seğle-
me) yapılır. Boyama; genellikle doğal
boyama yöntemi ile yöre halkı tarafından
çevrelerinde bulunan bitkiler ve çamurla
yapılır. Cehri, bağ yaprağı, narpuz otu
(yabani nane), bataklık çamuru, ceviz
meyvesi kabuğu, soğan kabuğu, nar ka-
buğu, ceviz ağacı kabuğu vb. boyamada
kullanılır.
Renk özellikleri: Kırmızı; Kırmızı renk Yahyalı minder halısı