Page 49 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1000] 40 / HAL KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

(ala) oluşmaması için seri olunmalıdır. konularak kazanda kaynatılır. Kabuklar
İpler tekrar kaynatılır, yıkanır ve kurutu- çuvala konulduğu için dağılmaz ve iple-
lur. İyice yıkanmazsa dokuma sırasında rin temizlenmesi zor olmaz. İyice kayna-
Yahyalı halısı bordür (ayak) boya, dokuyucunun eline çıkar. yıp rengi (özü) çıktıktan sonra ceviz ka-
de kullanılan bina Lacivert (İndigo); evlerde hazır toz boya buklarının olduğu çuval sıkılıp çıkarılır.
manzaraları (çizim: Z. Şahin) ile boyanır veya genellikle dışarıya boyat- Önceden şaplanmış ip kazana atılır, kay-
tırılır. Bu rengin elde edilmesi için ipin natılır. İp çıkarılır ve çıkan buhar ile ipin
şaplanması gerekmez. rengi daha güzel olsun diye dışarıda bir
Açık Mavi (Göğ); mavide kullanılan indi- beze sarılarak biraz bekletilir. İp, bezden
go oranı azaltılarak boyama yapılır. çıkarılıp tekrar kazana atılarak kaynatılır.
Gri (Sırçani); çamur, suyun akıntı olan İstenilen renk elde edilene dek bu işlem
yerinden çıkarılıp evlere getirilir. Bakır birkaç kez tekrarlanabilir.
Yahyalı halısı bordür motifleri kazanda su, narpuz (yabani nane) ile
(çizim: Z. Şahin) Sarı; şap, soğan kabuğu, nar kabuğu kulla-
kaynatılır. İpler kazana batırılıp çıkarılır. nılır. Şaplama işlemi ipe sarı bir renk ver-
Çamur, kazandaki sıcak suya dökülür. diği için, biraz soğan ve nar kabuğu ekle-
Kazanın altı biraz daha yakılır. Kayna- nerek hem şaplama hem de boyama yapı-
maya yakın, ip tekrar karıştırılarak suya lır. Son yıllarda hazır sarı boya ile boyana-
basılır. Karıştırılmasının nedeni ipin her rak da sarı renk elde edilmektedir.
tarafının suya temas etmesi, abrajın (ala- Beyaz; yapağı yünün en temiz yerinden
canın) oluşmaması içindir. İp kazanda iki eğrilir, eğrilen ip çile halinde iken sabun-
Yahyalı halısı dulavrat otu gün bekletildikten sonra çıkarılır. Akar-
motifi (çizim: Z. Şahin) lanır. İp doğal renginde boyanmadan
suda tokuçlanarak yıkandıktan sonra gü- kullanılır.
neş almayan bir yerde kurutulur. Siyah; önceleri mor koyunun yününden
Yeşil (Haki); şap, asma yaprağı ve ip ak- elde edilirdi. Eğrilen ip hiçbir boyama
şamdan kaynatılır. Sabaha kadar bekleti- işlemine tabi tutulmazdı. Günümüzde ise
lir. İp kazandan çıkarılarak yıkanmadan ip şaplanmadan toz kara boya ile boya-
kurutulur. nır. Genel olarak bütün renklerin çeşitli
Açık Yeşil (Yeşeni); cehri* bitkisi Yahyalı
Yahyalı halısında genellikle ilçesinin dağlık yerlerinde yetişir. İp, şap- tonlarını elde etmek için; boya, kullanı-
sandıkta kullanılan motifler lan bitki renk tonuna göre azaltılır veya
(çizim: Z. Şahin) la birlikte kaynatıldıktan sonra kazana çoğaltılır. Yahyalı halılarında koyu ve
temiz su ve cehri konur, kaynatılır. Ka- parlak renkler hâkimdir. Genellikle Yah-
zandaki su kaynadıkça cehrinin rengi çı-
kar. Renk iyice çıktıktan sonra şaplı ip yalı halılarında siyah kontur kullanılır.
basılır, kaynatılır ve çıkarılır. Lacivert, bordo, kahverengi, koyu yeşil ve
Kahverengi (Ger); cevizin yeşil kabuğu kırmızı tercih edilen renklerdir. Beyaz
renk kutsal sayıldığı için çok kullanılmaz.
Yahyalı halısında gül ayak ayıklanır. Kabuklar telhis, soğan çuvalı Bir rengin çeşitli tonları aynı desende
motifi (çizim: Z. Şahin) gibi delikli, suyun girebileceği bir çuvala
kullanılabilir. Renk tonlarının çokluğu ve
doğal renkler olması, Yahyalı halısına
ayrı bir özellik kazandırmaktadır.
Dokuma Özellikleri: Yahyalı yöresinde
günümüzden 30-40 yıl öncesine kadar
“ipağacı” adı verilen ahşap sarma tezgâhlar
kullanılırdı. Sonraları yöre halkı germe
tezgâhla tanıştı ve kolay olmasından dola-
yı yörede germe tezgâh tipi kullanılmaya
başlandı. Yörede germe tezgâhlar çam,
gürgen ağaçlarından yöredeki marangoz-
lara yaptırılıp evlerde kullanılır. Tezgâhlar
genellikle evlerin oturma odalarında bulu-
nur. Germe tezgâhta çözgüler tezgâhın ü-
Dirsekli Yahyalı halısı zerine çözülerek, gücü (kücü) örülür.