Page 54 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ HAL / 45 [1005]

Hacılar halılarından detaylar (Z. Şahin)
esnaf tarafından Tomarza ilçesine götü- İpek lifi, hayvansal kaynaklı lifler içerisin-
rülmekte ve halılar burada dokutulmak- de salgı ürünü olarak önem kazanmıştır.
tadır. İpek lifi bir filement (sonsuz uzunluk)
şeklinde olan tek organik liftir. Yabani i-
Floş Halılar pek ve kültür ipeği olarak iki çeşittir.
Floş halıların en çok dokunduğu yerler- İpek böceği denilen ve dut yaprağı yiye-
den biri de Kayseri’dir. Bu halılar uzun rek beslenen bir nevi kurt şeklinde olan
süre yurt dışına ihraç edilmiştir. böceklerin kelebek haline gelmeleri için
Floş, “suni ipek” adıyla bilinir. İpek do- yapmış oldukları kozaların üstünden çı-
kumalara çok benzese de daha kalitesiz- karılan parlak ve ince teller de ipek ola-
dir. Halılarda atkı ve çözgü pamuk; ilme- rak bilinir. Bu kozaların çözülmesinden
lik iplik floştur. Kilimlerde ise çözgü pa- meydana gelen tellere “ham ipek” ve
muk, renkli desen ipliklerinde floş kulla- bunların kaynatılarak beyazlatılmış, bü-
nılır. İpek halılardaki renk ve desen özel- külmemiş olanlarına “ak ipek”, bu telle-
likleri, floş halılarda aynı şekilde kullanı- rin eğrilmesinden ortaya çıkan ipeğe “i-
lır. pek teli” veya “işlenmiş ipek” denir. Bun-
En çok kullanılan desenler: Bin Bir Gece, ların birkaç teli bir arada bükülerek elde
Hayat Ağacı, Madalyonlu, Göbekli’dir. edilen daha kalın tellere ise “ibrişim” adı
Floş halılarda hayvan motifleri yaygın verilir
şekilde kullanılır. Belli bir renk karakteri İpek filamentleri, doğal lifler içinde en
yoktur, bu halılarda tüm renkler kullanıl- uzun olanıdır. Kozadaki ipek flamentinin
sa da; mavi, kırmızı, turkuvaz, krem renk- uzunluğu 1000-3000 m arasında deği-
leri daha ön plandadır. şir. Kozanın dışından alınan lifler daha
Renkler kalıcı değildir, dokumalar yıkan- kalın; iç kısımdaki (daha sonra salgıla-
dığında solabilir. nan) lifler ise daha incedir.
İpek lifi mukavim bir elyaf olup, ıslakken
İpek Halılar ipek mukavemet kaybeder. Yani ipek lifi
“İpek” sözü eski Türk kaynaklarında da elastik değil, plastiktir. Bundan dolayı da
görülmektedir. Türkmenler ipeğe, “ipek” kırışıklıklar kalıcı olur. İpek, yünden da-
derlerdi. Eski Mısır’daki Memluk Devleti ha kristalin bir polimer yapıya sahip ol-
ile Kıpçak Türk kültür çevresinde ise i- duğu için, yünden daha az nem emicidir.
pek karşılığı olarak “yipek” denilirdi. Or- İpek lifi ısıya karşı yünden daha hassas
ta Asya Türklerinde ise bu söz “Cipek” olup, liflerin kraliçesi diye tanımlanmak-
olmuştur. Tabii olarak Türk dilinin ses tadır. İpek lifi çelikten daha kuvvetli olup,
kaide ve kuruluşlarına göre bu deyiş, kesit olarak üçgendir. Bu da, bu lifin ışık
Anadolu yolu ile Avrupa’ya da geçerek yansıtmadaki inanılmaz üstünlüğünü ve
orada da yayılmıştır. Avrupa kültürleri ipek lifinden mamul tekstil liflerinin par-
daha çok “Sericum” yani “Çin” ile ilgili laklığını açıklamaktadır. Lif olarak ol-
söz ve bilgilerle ipek terminolojilerini dukça kompakt ve hafif olmasına rağ-
kurdular. men, soğukta sıcak, sıcakta ise serin tuta-