Page 57 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1008] 48 / HAL KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

Kayseri ipek halılarında %100 ipek mal-
zeme kullanılır. Halı sanatının en zor
çalışmalarından biri olan ipek halının
dokunması, yünlü veya pamuk üzerine
yünlü halılardan çok daha zor bir işlem
gerektirir. Zira öteki halılara kıyasla çizi-
len desenlerin daha ince ve ayrıntılı ol-
ması ve bunların tezgâh üzerinde uygu-
lanması, ipeğin inceliğinden ötürü ortaya
çıkan düğüm sayısındaki yoğunluk nede-
niyle ipek halının dokunması oldukça
uzun sürmektedir. Bu nedenle Kayseri ve
köylerinde ipek halılar germe (gerdirme-
li) tezgâhlarda dokunur, sarma tip
tezgâhlar ipek dokumasında tercih edil-
mez.
İpek halılarda her türlü desen kullanıl-
maktadır. Bin Bir Gece Masalları’ndaki
“uçan halı”nın desenleri olarak kabul e-
Binbir Gece motifli ipek halı (Z. Şahin) dilmiş; içleri çiçek ve kuşlarla süslü kutu
şeklinde yan yana dizili küçük mihrap
öder. Münferit şahıslar, çok miktarda ol- motiflerinden meydana gelen kompozis-
masa da ipek halı dokuyup satabilmekte-
dirler. Dokuyucuya ödenen işçilik ilmek yona “Bin Bir Gece” denilmektedir. Mut-
hesabıdır ve halının kalitesine göre fiyat luluğu simgeleyen bu desenin zenginliği
değişir. oldukça göz kamaştırıcıdır. Bir tablo gibi,
Kayseri’de ipek halı en çok Zamantı Böl- baştan aşağı gül, lale, sümbül gibi çiçek-
gesi denilen Bünyan, Koçcağız, Akmescit lerin; kabak ve nohut yapraklarının de-
(Zerezek), Karadayı, Aleyinli yörelerinde senleriyle taratılmış kompozisyonun adı
ve bunun yanında; Tomarza, Pınarbaşı*, ise “Bin Bir Çiçek”tir. Bütün bu çiçekler
Develi ve Sarız* çevresinde de dokun- mutluluğu, ferahlığı, hasreti ve sevgiyi
maktadır. Bu yörelerde, ipek halı günü- sembolize eder. Tebriz halılarında oldu-
müzde de dokunmaktadır fakat 1980- ğu gibi, kompozisyonun ortasında bir
2000 yılları arasındaki üretim miktarı madalyonun yer aldığı halılara ise “ma-
eskiye oranla büyük düşüş göstermiştir. dalyonlu” denilmektedir. Çok ağır bir
Kayseri şehir merkezinde dahi birçok dekorasyon unsuru yaratan bu halılarda-
evde ipek dokunmakta iken günümüzde ki madalyonlar, zenginliğin ve otoritenin
bu sayı çok azalmıştır. Kayseri civarında simgesi olarak kabul edilmiştir.
bahsedilen bu yerler ipek halının çoğun- “Hayat Ağacı” şeklinde bilinen ve antik
lukla dokutulduğu yöreler olup, bunlar çağlardan günümüze kadar gelen motif,
dışında birçok yerde de ipek halı dokun- adından da anlaşıldığı gibi rahat ve hu-
muş ancak hiçbir yerde Zamantı Bölge- zurlu bir yaşamı veya öteki âlemdeki
si’ndeki kadar ipek halı dokumacılığı ya- cennet bahçelerini simgelemektedir.
pılmamıştır. Mistik bir görüntüsü vardır. Genel ola-
İpek halıların ipekleri genellikle kimyasal rak, büyük bir mihrabın içinde yer alan
boyalarla boyanır, tabii boyalarla boyan- çiçekler veya dalları, çiçekli bir ağaç
mış ipek malzeme kullanan halıcı nere- kompozisyonundan meydana gelmekte-
deyse yok sayılır. Ancak bazı firmalarda, dir.
ipek halıların çözgü artığının değerlendi- Bir diğer kompozisyon da “Bademli”dir.
rilmesi için dokutulan ipek kilimlerde Hint kökenli olan ve ‘kaşmir’ motifi ola-
tabii boya kullanıldığı görülmektedir. rak da adlandırılan bu kompozisyon, ba-