Page 55 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1006] 46 / HAL KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

İpek pişim ve boyama işlemleri şöyledir:
Alt kısmında ocak bulunan havuzun içi-
ne su doldurulur. Doldurulan suyun %20
’si kadar zeytinyağlı sabun rendelenir.
Havuzun içindeki kaynar suya, rendele-
nen sabunlar atılarak erimesi beklenir.
Çile halindeki ipek iplikler borulara takı-
lıp havuza batırılır. İplikler havuzda 4-5
saat kadar alt-üst yapılarak kaynatılır. İ-
pek piştikten sonra pişmemiş ipeğe oran-
la %27 fire verir. Bu fireyi böceğin salyası
oluşturur. Havuzun içine atılan zeytin-
yağlı sabun, ipeğin salyasını alır ve yumu-
şaklık verir. Pişirme işlemi ile ipekteki
yabancı maddeler de arındırılır. Havuz-
daki kirli su boşaltılır. İpek iplikler soğuk
suda durulanır. Böylece ipek, boyanmaya
hazır hale getirilir. İpeğin daha beyaz ol-
ması istenirse asetik asit ile beyazlaştırı-
lır. İpek pişirilmeden direkt boya konu-
lursa, ipek boyayı emmez. Bu yüzden ilk
Floş halı (Z. Şahin)
işlem ipeğin pişirilmesi olmalıdır.
İpeğin Boyanması: Doğadan elde edi-
bilme özelliğine sahiptir. İpek kolay kir-
lenmediği için az bir miktarda yıkama len maddeleri kullanmak suretiyle boya
maddesiyle çok emek istemeden rahatça yapımı, tarihin çok eski dönemlerinden
temizlenebilir. beri bilinir. Boyama teknikleri, sentetik
İpek çok yüksek mukavemet değere sa- maddelerin keşfedilmesine kadar fazla
hiptir. İyi bir izolasyon malzemesidir. Isı- değişikliğe uğramadan uygulanmıştır.
yı ve elektriği iletmez, ancak statik olarak Günümüzde Kayseri ipek halılarında
elektriklenme özelliğindedir. İpek doğa- kullanılan ipler, sentetik boyalarla bo-
da bulunan en ince liftir, ışığa karşı çok yanmaktadır. Boyama işlemine başlar-
hassastır. Kırılır ve rengi atabilir. İpek ken, öncelikle havuza temiz su dolduru-
çok kaygan olduğundan lifler sürtünme lur. Ayrı bir kapta, ipek hangi renge boya-
ve aşınmaya dayanıklıdır. Erimeden ya- nacaksa o renk hazırlanır. Hazırlanan
nar, alev alır, yavaş yanar, yanmış saç boya, havuzdaki suya ilave edilir. Havu-
kokusu verir, kömürümsü kül kalır. Çeki- za, gerekli miktarda asit eklenir. Mehmet
mi yapılan ipek ipliği, ya çileler halinde Usta, boyama işlemi sırasında boya ve a-
ya da paketlenerek piyasaya arz edilir. Bu sit miktarlarını babasından kalan kaşık
iplikler, kullanılacağı yere göre ya boya- ölçeği ile ayarlamakta; derece, terazi gibi
narak ya da doğal olarak kullanılır. aletler kullanmamaktadır. Asit, boyanın
İpek ipliğinde denye numaralama sistemi ipe daha hızlı sabitlenmesi ve rengin par-
kullanılır. Bu sisteme göre 1 g iplik 9000 laklaşmasını sağlar. İpek iplikler borulara
m ise, bu ipliğin numarası 1 denyedir. takıldıktan sonra, boyanın hazırlandığı
İpek Pişim İşlemi: Kayseri’de ipek bo- havuza batırılır. İplikler 10 dakikada bir
yamacılığı konusunda akla ilk gelen isim çevrilip alt-üst edilerek, iplerin boyayı
Mehmet Karaman’dır. Baba mesleği olan homojen bir şekilde emmesi sağlanır.
boyacılık konusunda Mehmet Bey’in ver- Boyama işleminde 6 ana renk kullanılır.
diği bilgilere göre ham ipek, Bursa veya Bu renklerin karışımı ile her renk elde e-
Antalya’nın Alanya ilçesinden satın alı- dilebilir. Açık renklerin boyanmasında
nır. İpek iplik boyatacak firma veya kişi- 30-40 derece kaynatılması, koyu renkle-
ler genellikle ham ipeği kendileri getirir. rin elde edilmesinde ise 90-100 derece