Page 156 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ KAY / 147 [1589]

küçük çocukları, anneleri Hristiyan ola- duğu bilinmektedir. Çevredeki manastır
rak kalsa bile babalarına tabi olurdu. sayısı ise 30’a yakındır. 1914 resmî kayıt-
Müslüman olan zimmi, eğer kadınsa larına göre; Kayseri’nin toplam nüfusu
kocasından boşanırdı. 255 bindi. Bunun 184.300’ü Müslüman,
Şer’iye Mahkemelerinde delil getirmek 50.200’ü Ermeni, 20.600’ü Rum’du.
iddia sahibinin, yemin etmek ise inkâr Bu şehirde Ermeni ve Rum meselesinin
edenin üzerine düşen bir görevdi. Bu ortaya çıkışı Osmanlı Devleti’nden değil,
genel kural zimmiler için de geçerliydi. Avrupa Devletlerinin onları Osmanlılar
Söz gelimi davacının Müslüman, davalı- aleyhine kışkırtmasından kaynaklanmış-
nın gayrimüslim olduğu bir davada, Müs- tır. Millî ve dinî değerlerini koruyarak
lümanın delil getirememesi hâlinde, zim- yaşama imkânına sahip olan Ermenilerin
minin haklı çıkması için kendi inancına durumu, Osmanlılar zamanında daha da
göre yemin etmesi yeterli sayılmıştır. iyileşmiş ve devlet tarafından ‘tebaa-i
Zimmiler, istedikleri takdirde terekeleri- sâdıka’ olarak nitelendirilmiştir. Ancak,
ni İslam hukukuna göre taksim ettirebili- Avrupa Devletleri ile Rusya, Osmanlı top-
yorlardı. Mülkiyet konusunda zimmiler rakları üzerindeki emellerini gerçekleşti-
arasında çıkan anlaşmazlıklar, Müslü- rebilmek için XIX. yüzyılın sonlarına
manlar arasında olduğu gibi kadılık vası- doğru Ermenilere el atmışlardır. Bu yüz-
tasıyla çözümleniyordu. Kayseri Şer’iye den ülkenin birçok yerinde olduğu gibi
Sicilleri’nde bunun yüzlerce örneğini Kayseri ve yöresindeki Ermeniler de
görüyoruz. Ölen zimminin mirasçıları 1893’ten itibaren Hınçak ve Taşnak
henüz çocuk yaşta iseler mahkemece Komitelerinin öncülüğünde silahlanma-
bunlara, hısımlarından uygun olan bir ya ve devletin zayıf bir anını kollamaya
kişi, vasi tayin edilirdi. başlamışlardı. Birinci Dünya Savaşı sıra-
Osmanlı Devleti’nde zimmilerin başta sında devlet, askerî bir tedbir olmak
gelen yükümlülüğü, askerlik hizmetine üzere, Tehcir Kanunu’nu çıkarmak
karşılık olmak üzere cizye adında bir zorunda kaldı ( 1915). Kayseri ve çevresin-
vergi ödemekti. Gayrimüslimlerden de yaşayan Ermenilerin isyana katıldıkları
cizye vergisi kaldırıldıktan sonra askerlik anlaşılınca bu kanun çerçevesinde Kayse-
görevine karşılık kendilerinden ‘bedel-i ri ve kazalarında yaşayan 45 bine yakın
askerî’ adıyla bir vergi alınmaya başlandı bir Ermeni nüfusu, o tarihlerde Osmanlı
(M 1857). Bu vergiyi ruhban sınıfından yönetiminde bulunan Halep ve Musul
olanlar hariç bütün zimmi erkekler yıllık vilayetlerine, tehcir ve iskân edildiler.
kazançlarına göre ödemek zorundaydı. Rumların devlete karşı tutumu ise Erme-
Ancak cizye mükellefi bazı kimseler, nilerden farklı olmuştur. Onlar Millî
borçlarını ödemekten kurtulmak için Mücadele Dönemi’nde bile Yunan-Pat-
kendilerini ruhban sınıfından gösterme rikhane ikilisinin bütün gayretlerine rağ-
gayreti içerisine girmişlerdi. Bu tür istis- men devletin aleyhinde bir tavır içinde
marları önlemek için ruhban sınıfına olmamışlardır. Esasen Kayseri ve çevre-
sonradan girmiş veya girecek olanların sinde yaşayan Ortodoksların Türkçeden
üzerinden, geçmiş yıllara ait vergileri başka dil bilmedikleri ve Türk asıllı Hris-
affedilmemiştir. tiyanlar oldukları ilim âleminde hayli
Diğer yerlerde olduğu gibi Kayseri san- kabul gören bir görüştür. Ancak İstiklal
cağında da içki üretilen veya satılan yer- Savaşımızdan sonra Yunanistan’da kal-
ler yoktu. Fakat gayrimüslim halk, vergi- mış olan Müslümanlarla Türkiye toprak-
sini ödeyerek evlerinde içki üretebiliyor larında kalmış olan Rum halk, 1923’te
ve kullanabiliyorlardı. imzalanan Türk-Rum Nüfus Mübadelesi
Ermeniler ve Rumlar, Selçuklulardan iti- Sözleşmesi gereğince belli şartlar ve esas-
baren son dönemlere kadar bu topraklar- lar çerçevesinde mübadele edilmiştir.
da kendi inançlarına göre güven içerisin- Rumların kalabalık olarak yaşadığı yer-
de hayatlarını sürdürmüşlerdir. Yirminci lerden biri olan Kayseri ve kazalarından
yüzyılın başlarında Kayseri şehir merke- ise 27 bini aşkın Rum, Yunanistan’a gön-
zinde 7 Ermeni ve 1 Rum kilisenin bulun- derilmiştir.