Page 343 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1774] 334 / MAN KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

Kadınlar ve kızlar Hıdrellez, Nevruz, fazla olan kesik manilerdir. Bu tip mani-
düğün, çeşme başı vs. gibi muhtelif lerin kafiye düzenleri ab+cb+db+eb+
zamanlarda ve muhtelif vesilelerle bir fb+gb… şeklindedir. İlk dizenin hece sayı-
araya gelerek tören düzenleyip eğlenirler. sı azdır ve bu dizede yer alan sözler hazır-
Bazen de bulgur çekimi, erişte, şehriye lık sözü mahiyetindedir.
yapımı gibi imece vesilesiyle toplanıp iş
yaparlar ve bu arada maniler okurlar. Maniler hazırlanma ve uygulanmalarına göre de
Baharla ilgili olan ve yörelere göre “man- birtakım adlar alır
tıvar”, “bahtıyar”, “martaval” gibi adlar Niyet Manileri: Özellikle genç kızlar
verilen törenlerde de maniler okunmak- birbirlerinin arzularını, dileklerini belir-
tadır. Bunların yanında ramazan ayında lemek ve hoşça vakit geçirmek için niyet
bekçiler, sokak satıcıları, niyete ve fala manilerine başvururlar. Mani söyleme-
bakan kızlar, sıra gecelerine katılanlar vs. den önce kızlardan birisi orada bulunan-
de mani söylemektedirler. lara “Bir çift tutun.” der. Orada bulunan-
Maniyi diğer Türk halk şiiri şekillerinden lardan biri zihninden bir kız ve delikanlı-
ayıran en önemli fark, kafiye düzeni ile nın isimlerini tutar. Genç kız maniyi okur
bağımsız dörtlükler hâlinde söylenmesi- ve “Kimi tutmuştun?” diye sorar. O da
dir. Manilerin kafiye düzeni a a b a şek- “Falanla filanı...” der. Böylece eşleştirme-
lindedir. ler devam eder. Ya da kadınlardan birisi
Manilerin ilk iki dizesinde genellikle orada bulunanların toka, mendil gibi
hazırlık sözlerine yer verilir. Asıl anlam özel eşyalarını toplayıp eteğine koyar. Bir
ve incelik üçüncü ve dördüncü dizede mani söyleyerek eteğindeki eşyaları rast
bulunmaktadır. Ancak anlam bakımın- gele alır, o sırada söylenen mani eşya
dan dörtlük bütünlüğünde olan manile- sahibine aittir.
rin sayısı da az değildir. Karşılıklı Maniler: Çeşitli vesilelerle bir
Maniler genellikle 7 hece ile söylenmek- araya gelen kişilerin karşılıklı olarak bir-
tedir. Bunun yanında 4, 5, 6, 8, 11 heceli birlerine söyledikleri manilerdir. Bu kişi-
düz manilerin varlığı da bilinmektedir. 7 ler delikanlı-kız, baba-oğul, ana-kız, karı-
heceli maniler genellikle 4+3 duraklıdır. koca, gelin-kaynana, düğünlerde kız-
Ancak 3+2+2, 5+2 veya 3+4 şeklinde söy- oğlan tarafı olabilir.
lenmiş manilere de rastlanmaktadır. İş Yaparken Söylenen Maniler: Bu tür
maniler özellikle kırsal kesimlerde genç
Maniler dizelerine göre şu şekilde kızların ve kadınların daha iyi ve neşeli
sınıflandırılabilir: bir şekilde çalışmak için söyledikleri
Düz Maniler: 7 heceli olup 1, 2 ve 4. manilerdir.
dizeleri kafiyeli olan manilerdir. Diğer Saya Manileri: Köylerde saya törenle-
mani türlerinin içerisinde en fazla söyle- rinde çobanların söyledikleri manilerdir.
nen mani özelliğindedir. Bayraktar Manileri: Oğlan evinin bay-
Kesik/Cinaslı Maniler: 4, 5 dizeli olan raktarının düğün günü gelin almaya
cinaslı manilerin ilk dizesinde hazırlık giderken söylediği manilerdir.
sözlerine yer verilir. Bu, manide ayak Ramazan/Davulcu Manileri: Ramazan
vazifesi görür. Ayak, diğer dizelerde bir- ayında davulcuların söylediği manilerdir.
kaç anlama gelecek cinsten kelimedir. Bu Mektup Manileri: Genellikle genç kız-
tip manilere “ayaklı mani” de denir. Bu ların ve kadınların gurbete ya da askere
tür manilerde hazırlık sözü yalnız başına gitmiş sevdiklerine ve eşlerine mektupla-
söylenmez. Daha önce “adam aman, rında yazdıkları manilerdir.
âşık” der gibi seslenmeler getirilir.
Yedekli Maniler: Manilerin geneli 4 Kayseri’den Derlenmiş Mani Örnekleri
dize olmakla birlikte 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, Günümüzde Kayseri’de ev hanımları
14, 16, 17 dize olan şekilleri de vardır konu komşu yardımıyla mantı sıkmakta-
ancak dize sayısı fazla olan manilerin dırlar. Çokça sıkılan bu mantıları bir, iki
sayısı sınırlıdır. Yedekli maniler, genellik- pişirim olacak şekilde naylon poşetlere
le cinaslı sözlerle kurulmuş, dize sayısı doldurarak buzdolaplarının buzluğunda