Page 35 - Kayseri İmari Ve Mekansal Gelişimi

Kayseri’nin İmarı ve Mekânsal Gelişimi 35

En basit bağ evi üç yanı taş duvar olan bir örtme veya taştan örülmüş bir
tol ile bunun önündeki bir kuyudan oluşurdu. Tol veya örtmenin hemen yanında
yemek pişirmek için bir ocak ve kuyudan uzakça bir köşede üstü açık bir helâ
bulunurdu. Çevresi toprak bir seki ile çevrili olan kuyu evdeki birçok faaliyetin
merkezi idi. Bağlarda genellikle akarsu ve şebeke suyu bulunmadığından kuyu-
lar, kış aylarında doldurulan karların yaz aylarında erimesi ile elde edilen su ile
ihtiyaçlar giderilirdi.
Evin üstü kapalı tek mekânı olan örtme veya tol kuzeye bakar, ailenin şehir-
den getirdiği basit eşyalarla döşenirdi. Günlük faaliyetler örtme veya tolun yakın
çevresinde geçer, hayvanlar dışarıda gözden uzak olmayan bir yere bağlanırdı.
Gündüz kuyu başında veya tolda oturulur, gece de aynı yerlerde, tolun önünde,
yanında veya üstünde yatılırdı.
Bağından memnun olan ev sahibi zaman içinde kuyu çevresindeki toprak
sekiyi taşla çevirtir, tolun veya örtmenin yanına, içinde ocağı olan, kapalı bir oda
(tokana) ve belki bir de ahır yaptırırdı. Ahır yaptırıldığında arazinin eğimi göz
önüne alınır, ahır odanın altına ya da yanına inşa edilirdi. Hali vakti yerinde olan
ailelerin evlerinde bu kapalı odanın boyutları büyük tutulur, ocak yanına pişirme
ile ilgili faaliyetlerin gereçleri yerleştirilir, diğer tarafa oturma ve yatma ile ilgili
eşyalar konurdu. Bu tür büyük odaların alanı 25–30 m ’yi bulur, odanın içine ya
2
da dışına yerleştirilen bir merdivenle odanın veya evin damına çıkılırdı.
Ev sahibi evini daha da büyütmek isterse, alt kattaki odanın (tokananın) üstü-
ne bir muhaccer veya köşk yaptırırdı. Odadan merdivenle çıkılan böyle bir mekân
birçok yönden alt kattaki örtmeye benzer, ancak üst katta bulunması nedeniyle
daha iyi bir manzaraya sahiptir ve alt kata kıyasla daha korunaklı ve daha mah-
remdir. Evlerin büyümesinde görülebilecek daha ileri bir aşama üst kata kapalı
bir mekân daha yapılmasıdır. Ailenin ihtiyacına göre alt kattaki ahırın veya her
hangi bir mekânın üstüne, köşkün yanına, bir oda daha yaptırılmasıyla bağdaki
yaşam daha da kolaylaşır, ailedeki iki kuşak, (anne, baba ve evlenmiş çocukları)
kendi odalarına ve mahremiyetlerine tam olarak kavuşurlardı. Bu tür evlerde,
büyükler alt kata, genç çift ve çocukları üst kata yerleşirdi. Dikkat edilmesi gere-
ken bir nokta, burada sözü edilen yapım sırasının genel olmadığının bilinmesidir.
Bazı bağ evleri başka bir sıra ile gelişebileceği gibi, bazıları da baştan planlanıp
bir defada bütün olarak inşa edilir, zaman içinde fazla bir değişiklik veya büyüme
göstermeyebilirdi.
Önemli olan bir bağ evi yapmaya karar vermek ve evin çekirdeğini oluşturan
kuyu ile örtmenin yerlerini belirlemektir. Evi oluşturan diğer mekânlar zaman
içinde veya eş zamanlı olarak bu çekirdek çevresinde yerlerini alır, büyük ya da
küçük ama her zaman doğa ile iç içe rahat bir ev çevresi oluştururdu.