Page 38 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

40 / AĞI KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

XIX. yüz y› l›n or ta la r›n da Kaf kas ya’dan, Şim di ki za man eki esas ola rak –yo’dur:
Cum hu ri yet’in ilk y›l la r›n da Bul ga ris tan ge li yo. Şe ref li koç hi sar ile De ve li’nin K› -
baş ta ol mak üze re Bal kan ül ke le rin den, z›k Kö yü ağ z›n da -y/-iy/-yi şe kil le ri de
1950’li ve 1960’l› y›l lar da Do ğu Tür kis - gö rü lür.
tan’dan, 1980 son ra s›n da ise Af ga nis - ‹s tek eki, çok luk 1. şa h›s çe ki min de ve
tan’dan göç al m›ş t›r. An cak bu göç le rin bir le şik kip li çe kim ler de iş lek tir: ge ley di,
son hal ka s› n› teş kil eden Af ga nis tan ge lek.
men şe li Ka zak Türk le ri ne re dey se bü tü - Du yu lan geç miş za man eki –mIş’in 3. şa -
nüy le ‹s tan bul’a göç et miş tir. Do ğu Tür - h›s d› ş›n da ki çe kim le ri ya z› di lin den fark -
kis tan’dan ge len Uy gur Türk le ri, ‹l Mer - l› d›r: gel mis sik, yap m›s s›m.
ke zi’nde gi de rek kay bo lan bir ağ›z ada c› - Tek lik 2. şa h›s iye lik ekin de, il gi hâ li ekin -
ğ› oluş tur du ğu hâl de, di ğer iç ve d›ş göç - den ön ce ñ >y de ğiş me si olur: ana y›ñ,
ler le ‹l Mer ke zi’ne yer le şen ler bir yan dan ba ba y›ñ.
Mer kez ağ z› n›n bir yan dan da stan dart Bu ge nel özel lik ler d› ş›n da Kay se ri Mer -
di lin et ki siy le tek dü ze de ni le bi le cek bir kez ağ z›n da gö rü len ba z› be lir le yi ci özel -
ağ›z ala n› na doğ ru git mek te dir. lik le ri de şöy le s› ra la ya bi li riz:
Kay se ri ve yö re si ağ›z la r› ana esas la r› iti -
ba r›y la, Ana do lu ağ›z la r› n›n Ba t› Gru bu - Ses Bil gi si:
na bağ l› VII I. Grup ta yer al mak ta d›r. Bu Ka pa l› e se si i se si ne dö nüş müş tür: di -
Gru ba, Kay se ri ağ z› ile bir lik te An ka ra mek, ir ken, yi dim.
Mer kez, Hay ma na, Ba lâ, Şe ref li koç hi sar, Or ta he ce de bu lu nan düz ge niş (a, e) ün -
Çu buk, K› r›k ka le, Kes kin, Ka le cik, K› z› - lü ler, ken di le rin den son ra ge len y ün sü -
l›r mak (Çan k› r›), Ço rum mer kez il çe siy le zü nün et ki siy le dar la ş›r lar: cez vi yi (< cez -
gü ne yin de ki il çe ler, K›r şe hir, Nev şe hir, ve yi), ga fi yi (< ka fa y›), ge liy di (<ge ley di),
Niğ de, Şar k›ş la, Ge me rek ağ›z la r› gir - san dil li (< san dal yi < san dal ye), bu ru ya
mek te dir. (< bu ra ya), odu yu (< oda y›).
Bu ağ›z ala n› n›n baş l› ca özel lik le ri şöy le Ba z› düz kök ün lü le rin de dar laş ma gö rü -
be lir len miş tir: lür: ›c›h (< az› c›k), y› m›r ta (< yu mur ta),
Bu gru bun en be lir gin özel li ği, da mak buy nuz (< boy nuz), pal tu (< pal to), te ni ke
ün süz le ri ya n›n da mey da na ge len ö > ó, (< te ne ke)
ü > ú de ğiş me le ri ile h (h› r›l t› l› h), ñ (da - Ba z› dar kök ün lü le ri ge niş ler: do dah (<
mak n’si), g (art da mak g’si) ün süz le ri nin du dak), osan d›m ( < usan d›m), şor da (<
var l› ğ› d›r: góz, yoh, deñiz, g›z. şur da), bö yük (< bü yük), hör met (< hür -
ğ ün sü zü, ün lü ka l›n laş ma s› na se bep ola - met), yö rü mek (< yü rü mek)
rak ün lü uyu mu nu et ki le miş tir: ge le câm. ‹ç ses te g, ğ, h, k (> g > ğ), n, r, v, y ün süz -
Ya z› di lin de ki, “ça mur, yağ mur” gi bi ke - le ri nin düş me si ve ya bu ün süz le rin bu -
li me ler de yu var lak ün lü ler düz dür: ça - lun du ğu he ce le rin kay naş ma s› kom şu
m›r, yaa m›r. ün lü yü uzat mak ta d›r:
Ait lik ekin den ön ce ki bu lun ma hâ li eki g ve ğ ün sü zü; nóórdüñ (< ne gör dün) ne -
ün lü sü uzun te laf fuz edi lir (evd çki). ezi yoñ (< ne ge zi yor sun) aa la d› (< ağ la -
Ön da mak ün sü zü k, in ce ün lü ler ya n›n - d›), da a (< dağ), ç› ›r (< ça ğ›r).
da bo ğum lan ma nok ta s› n› or ta da ma ğa h ün sü zü: Aa med (< Ah met), has daa ne (<
çe ker: eímeí. has ta ha ne)
Bu ağ›z lar da yo ğun ola rak gö rü len he ce k ün sü zü: ee sik (< ek sik), yoo sa (< yok sa),
kay naş ma s›, da ha çok ğ ün sü zü nün düş - ka ra aş (< ka ra kaş), naa der / na ad der (<
me siy le mey da na ge lir: nâ dar, ne şâl. ne ka dar)
-›n c›/-in ci ve -›/-i zarf-fi il ek le ri iş lek tir: n ün sü zü: ii san n›h (< in san lar), se eñ (<
ya p›n c›, ağ la y› ağ la y›. se nin)
Za mir kö ken li 1. şa h›s bil dir me ek le ri - r ün sü zü: yii mi (< yir mi), ev lee ni (< ev le -
›m/-im, -›í/-ik, -›h’t›r: ge li rim, ge li rik, ba - ri ni)
ha r›h. v ün sü zü: see miş (< sev miş), dóómüş ler