Page 39 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ AĞI / 41

(< döv müş ler), 2. tek lik şa h›s çe ki mi ola rak da kul la n› l›r:
y ün sü zü be e (< bey), öö le (< öy le), şi ka - or da gaş gún ga l›ñ “ora da kaç gün ka l›r -
at (< şi kâ yet) s›n”.
Tek he ce li ke li me le rin son se sin de -ç > - -AdAk yan s› ma la ra ge le rek on la r› zarf -
j de ğiş me si gö rü lür: aj (< aç), gej (< geç), laş t› r›r: cub ba dak “cup di ye”, güb be dek
saj (< saç “me tal saç”), uj (< uç) “güp di ye”.
Şa h›s za mir le rin de ki ñ ün sü zü nün düş - -AğAn fi il den isim yap ma ekiy le tü re til -
me si, kom şu ün lü yü hem uzat mak ta hem miş ge nel Türk çe de yay g›n ol ma yan ke li -
de na zal laş t›r mak ta d›r: bãa (< baña), sãa me ler bu lun mak ta d›r: ata ğan “çok atan,
(< saña) pa lav ra c›”, c›s la ğan “›s›r gan otu”; bi te ğen
Ya z› di lin de p- olan, Es ki Türk çe de ki ön - “çok ye ti şen”, ge le ğen “de vam l› olan”,
ses b- ün süz le ri nin ba z› la r› ko run muş tur: ye le ğen “çok koş tu ran”.
ban nah (<bar mak), bas d›r ma, biş mek. +AcA bir le şik eki “-e ka dar” an la m›y la
Hat ta al›n ma ke li me le rin ba z› la r›n da da yay g›n ola rak kul la n› l›r: bu ru ya ca, mey -
p- ün süz le ri b- olur: ba zar, bat l› can. da na ca, sa baa ca.
Di ğer yan dan ya z› di lin de ki pek çok b- +cAk ekiy le pek çok ye ni ad ya p›l m›ş t›r:
ün sü zü p- ün sü zü ne dö nü şür: pah la va (< ayah cah “mer di ven”, gol cah “ko la ge çi ri -
bak la va), p› çah (< b› çak), pan ga (< ban - len k› l›f”; bi lek cek “ke lep çe”, bü rün cek
ka), pa h›r (< ba k›r), pir ket (< bi ri ket), pi - “in ce bez”, el cek “el le tu tu lan bö lüm”.
sik let (< bi sik let). +cA lIk (< cA+lIk) bir le şik ekiy le ba z› ke li -
Ön ses te bü tün art da mak í ün süz le ri art me ler tü re til miş tir: boz man ca l›h “ara bo -
da mak g ün sü zü ne dö nü şür: Gay se ri, ga - zu cu luk”, par mah ça l›h “par mak l›k”; gö -
p›, gan d›r mah. rüm ce lik “ger dek ge ce si gü ve yin ge li ne
Ön ses te art da mak í ün sü zü bir ör nek te ver di ği he di ye”.
ku ral l› ola rak h ün sü zü ne dö nü şür: ho hu -dIk s› fat fi il ekin den ka l›p la şa rak ka l› c›
(< ko ku), hoh la mah (< kok la mak) isim hâ li ne ge len yö re ye has ba z› ke li me -
Ya z› di lin de ki ön ses t- ün süz le ri nin ba z› - ler bu lun mak ta d›r: şi bi dik “ter lik”; süm -
la r› d- ol muş tur: daş, da rah, dav şan, def, dük (< sün dük) “uman, umu cu”.
dep mek, dil ki, doh, dut mah, duz. +em bir sa y› s› na ge le rek iki le me bi çi min -
‹ç ses te -t- ün sü zü -d- ün sü zü ne dö nü şür: de üleş tir me sa y› s› ya par: bi rem bi rem
bas d›r mah, ga pa da cah, g› zar d›r, oy na - “bi rer bi rer”.
dan, yap d›r d›. -et fi il den isim ya pan bu ekin iki ör ne ği
Ön ses te ön da mak ün sü zü k de bü yük öl - tes pit edil miş tir: ölet “ve ba, sal g›n has ta -
çü de g ün sü zü ne dö nü şür: ge çi, ge mik, l›k”, ivit (< evet) “ace le ola rak”.
gi şi. Ko ru nan ön ses k ün süz le ri de bu -
lun mak ta d›r: kel, ki lim, ki tap, ke sek. Söz Di zi mi:
‹ç ses te k ve í ün sü zü nün se da ben zeş me - Hem sa y› söz le rin den ön ce hem de ba z›
si ne tâ bii ol ma d› ğ› gö rü lür: as ger, es gi, fi il çe kim le riy le bir lik te be lir le yi ci ola rak
kes gin, iç gi, bas g›, yat g›n, ça l›ş gan. bi ve ya bi de ne ifa de si kul la n› l›r: bi ga p› -
‹ç ses te -ls- > -ss-, -ln- > -nn-, ñn > ññ, -rl- y› ört, bi gel se ne, bi de ne otu rah bi go nu -
> -ll- ün süz ben zeş me le ri ku ral laş m›ş t›r: şah, bi de ne beş eg meg al da gel.
aç›s sa (< aç›l sa), os suñ (< ol sun); on nar
(< on lar), ge len ner (< ge len ler); al d›ñ ñ› Söz Var lı ğı:
(< al d›ñ m›) górdüñ ñü (< gör düñ mü), Kay se ri ağ z› çok sa y› da ar ka ik Türk çe ke -
al› yol lar (< al› yor lar), ba hal lar (< ba kar - li me nin kul la n›l d› ğ› bir ağ›z ala n› d›r:
lar), Ha c› lal l› (< Ha c› lar l›). ağ›r şak “yün eği ren iğin tah ta baş l› ğ›”,
‹ç ses te s ve ş ün süz le ri ikiz le şir: ›s s› r›h, ala ç›h “der me çat ma ev”; ağ mak “mey let -
kös se ği, yas sah, beş şik, döş şek, eş şek, mek”,
ba h›m c› “fa la ba kan, bü yü cü”
Şe kil Bil gi si: ba yah “de min, az ön ce”
-(I)ñ 2. tek lik şa h›s emir eki ge niş za man bel “işa ret”,