Page 42 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

44 / AHİ KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

s› bir hü vi yet ka zan dı. tu tuk lu bu lu nan Ahi le ri ve bu ara da sür -
I. ‹z zed din Key ka vus za ma n›n da (1211– gün de bu lu nan Ahi Ev ran’› ser best b› rak -
1220) Kay se ri’de ki Sel çuk lu yö ne ti ci le - t›. Kon ya’ya dö nen Ahi Ev ran, bu ra da
riy le Türk men ve Ahi ler ara s›n da baş la - faz la kal ma ya rak Mev lâ nâ’n›n oğ lu Alâ -
yan sür tüş me I. Alâ ed din Key ku bad* tah - ed din Çe le bi’yle bir lik te K›r şe hir’e yer leş -
ta geç tik ten son ra or ta dan kalk t›. Key ku - ti. Fa kat Ahi ler ta ra f›n dan des tek le nen II.
bad, Kay se ri’ye gi de rek Türk men ve Ahi - ‹z zed din Key ka vus’a kar ş› Mo ğol lar ca
ler le hi ne ta v›r koy du ve Ahi lik teş ki la t› n› des tek le nen IV. Rük nüd din K› l› çars lan
hi ma ye et ti. Ahi li ğin bü tün Ana do lu’ya ara s›n da ki mü ca de le yi kar de şi K› l› çars -
ya y› l› ş› bun dan son ra ol du. Bu ge liş me - lan’›n ka zan ma s› so nu cu Mo ğol gü dü -
ler den son ra Ahi Ev ran I. Alâ ed din Key - mün de ki Sel çuk lu ida re si nin Ahi le re kar -
ku bad’›n da ve tiy le Kon ya’ya yer leş ti. ş› olum suz po li ti ka s› sür dü. K› l› çars lan,
Bu dö nem Ana do lu’da si ya si ka r› ş›k l›k la - Mo ğol la r›n da des te ğiy le Türk men ve
r›n art t› ğ› bir dö nem dir. Bu ka r› ş›k l›k lar Ahi le re kar ş› aman s›z bir mü ca de le ye gi -
so nu cu Key ku bad, oğ lu II. G› yâ süd din riş ti. Bü tün bun lar Ahi ve Türk men le rin
Key hüs rev ta ra f›n dan dü zen le nen bir is yan et me le ri ne yol aç t›. Bu is yan la r›n en
sui kast so nu cu öl dür tül dü (1237). Key - şid det li si K›r şe hir’de mey da na gel di. ‹s ya -
hüs rev ise ken di si ne sui kast dü zen le yen n› Ahi Ev ran’›n yön len dir di ği ke sin ola -
ve zi ri Sa ded din Kö pek’i öl dürt tü (1240). rak tes pit edi le me se de so nuç ta K›r şe hir
Key hüs rev ik ti da ra kar ş› ol duk la r› ge rek - Ahi le ri, Mev lâ nâ’n›n oğ lu Alâ ed din Çe le -
çe siy le Ahi ve Türk men le re de cep he al - bi ve Ahi Ev ran, K›r şe hir Emî ri Ca ca Bey
d›. Ahi Ev ran’›n ha ya t›n da önem li bir saf - ve em rin de ki or du ta ra f›n dan kat le dil di.
ha da bu dö nem de aç›l d›. Kay se ri, Ahi Ev ran’›n Bağ dat’tan Ana do -
II. G› yâ süd din Key hüs rev’in ta kip et ti ği lu’ya gel di ğin de ilk yer leş ti ği şe hir ol ma s›
po li ti ka so nu cu baş ta Ahi Ev ran ol mak ve Ana do lu Ahi li ği’ nin bu ra da te şek kül
üze re bir çok Ahi li de ri tu tuk lan d›. Ahi et me si aç› s›n dan Ahi Ev ran’›n ha ya t›n da
Ev ran De niz li’ye sür gü ne gön de ril di. Bü - önem li bir ye re sa hip tir.
tün bun lar Türk men le rin Sel çuk lu Dev le - Kay nak ça: Ahi Ev ran, Ta sav vu fî Dü şün ce nin
ti’ne kar ş› ayak lan ma s›y la so nuç lan d›. Esas la r›, çev. ve in ce le me, Mi ka il Bay ram, TDV
Kan l› bir bi çim de bas t› r› lan bu is yan son - Ya y›n la r›, An ka ra 1995; Ba ki Ya şa Al t› nok, “Sel -
çuk lu Eko no mi sin de Ya ban lu Pa za r› ve Bu Pa -
ra s›n da Bay cu ko mu ta s›n da ki Mo ğol or - za r›n Ku rul ma s›n da Ahi Ev ran’›n Ro lü”, II. Ahi
du su Ana do lu’ya gir di. II. G› yâ süd din Ev ran-› Ve lî ve Ahi lik Araş t›r ma la r› Sem poz yu -
Key hüs rev’in Mo ğol la ra kar ş› top la d› ğ› mu / Bil di ri ler, hzl. M. Fa tih Kök sal, K›r şe hir
or du Kö se dağ mev ki in de ağ›r bir ye nil gi - Va li li ği ve Ahi Ev ran Üni ver si te si Ahi lik Kül tü -
ye uğ ra d› (1243). Pe şin den Ana do lu iç le - rü nü Araş t›r ma Mer ke zi Ya y›n la r›, An ka ra
2007, s. 1-18; Ba ki Ya şa Al t› nok, “Ye ni Ve si ka lar
ri ne doğ ru iler le yen Mo ğol or du su Kay - Iş› ğ›n da Ahi Ev ran Ve lî ile Ar ka daş la r› n›n Sür -
se ri’ye ka dar gel di. Fa kat bu ra da kar ş› - gün ve Şe hit Edil me si”, I. Ahî Ev ran-› Ve lî ve
s›n da Ahi le ri bul du. Ahi ler on beş gün Ahi lik Araş t›r ma la r› Sem poz yu mu (12-13 Ekim
Kay se ri’yi mü da fa a et ti ler se de Mo ğol 2004 K›r şe hir), K›r şe hir 2005, s. 63-77; ‹l han
sal d› r› la r› kar ş› s›n da da ha faz la tu tu na - Şa hin, “Ahî Ev ran”, D‹ A, C.I. s.529-530; M. Fa -
tih Kök sal, Ahi Ev ran ve Ahi lik, K›r şe hir Va li li ği
ma d› lar. Mo ğol or du su Kay se ri’ye gir di Ya y›n la r›, K›r şe hir 2006.
ve ahi le re ait iş yer le ri ni ve za vi ye le ri tah - YUSUF TURAN GÜNAYDIN
rip edip yağ ma la d›. Bir çok ahi yi kat le den
Mo ğol lar on bin ler ce si ni de esir et ti. Ahi AHİ EV RAN SU YU ve VAK FI
Ev ran bu s› ra da tu tuk lu bu lun du ğu için Kay se ri’nin iç me su la r›, muh te lif za man -
Kay se ri mü da fa as› na ka t› la ma d›. Eşi Fat - lar da, şe hir çev re sin de ki te miz su mem -
ma Ba c›, Mo ğol la ra esir düş tü. Bu ha di - ba la r›n dan te min edil miş tir. Ro ma l› lar
se ye ka dar Ana do lu Ahi li ği’ nin mer ke zi za ma n›n da Es ki Şe hir m›n t› ka s› na Er ci -
olan Kay se ri’de Ahi lik teş ki la t› da ğ›l d›. yes ta ra f›n dan ge ti ri len su yun nak li için
Key hüs rev’in ölü mün den son ra sal ta nat dö şen miş olan ve Bat tal Ca mii* al t›n dan
na ip li ği ne ge ti ri len Ce lâ led din Ka ra tay ge çen kur şun bo ru lar dan ör nek ler Kay -