Page 237 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[708] 228 / ERM KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

ERMENİLER na tabi olmuşlardır. Aralarındaki nikâh
Türklerle Ermeniler yüzyıllardır aynı akdi ve fesih, nafaka, veraset ve vasiyetle
coğrafyayı barış içerisinde paylaşabilme ilgili işlerini kendi mahkemelerinde gör-
becerisini göstermiş milletler arasında meye izinli sayılmışlardır.
yer almışlardır. Türklerin Anadolu’ya Kayseri Ermeni cemaatinin kendi arala-
geldiği XI. yüzyıldan bugüne kadar iki rındaki mahkemelik işleri, Patrikhane
toplum birbirlerinin kadim komşusu ol- mahkemesi tarafından görülür ve karar
muş, birçok şehirde birlikte yaşamışlar- yine burası tarafından verilirdi. Ancak
dır. Birlikte yaşadıkları yerleşim yerlerin- diğer yandan gayrimüslimlerin siyasetle
den biri de Kayseri şehri olmuştur. Uzun uğraşmaları -Tanzimat’a kadar da olsa-
zamandır birlikte yaşamanın neticesi yasaktı. Bu yasağa sadece sıradan vatan-
olarak iki toplum arasında her alanda bü- daşlar değil, millet liderlerinin de uyma-
yük bir etkileşim olmuştur. Her iki top- sı zorunlu idi.
lum da birbirlerinin hayat zenginlikleri- Anadolu’da yaşayan eski bir halk olarak
nin birçok yönünü benimsemiş ve kendi değerlendirilen Ermeniler, özellikle Do-
kültürü içerisine yerleştirmiştir. Hatta bu ğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde
etkileşim öyle bir noktaya gelmiştir ki, bir diğer bölgelere oranla yoğun olarak bu-
süre Osmanlı ülkesinde görev yapan Hel- lunmuşlardır. Osmanlı Devleti bünyesin-
muth von Moltke, Ermenileri “hakikatte de gayrimüslim tebaa olarak yer alan Er-
Hristiyan Türkler* denebilir” cümlesi ile menilerin XIX. yüzyılın sonlarına doğru
tanımlamıştır. özellikle Dersaadet, Sivas, Bitlis, Erzu-
Bilindiği üzere Osmanlı Devleti’nde gay- rum, Mamuratülaziz (Elazığ), Ankara,
rimüslim topluluklar İslam Hukuku çer- Van, Hüdavendigar, Diyarbakır, Trab-
çevesinde eğitim, ibadet ve aile hukuku zon, Halep, Bağdat, Adana vilayetleri gibi
konularında özerk olmalarını sağlayan nüfuslarının çoğunlukta olduğu yerleşim
“Millet Sistemi” esasına göre idare edil- merkezleri arasında Ankara vilayeti sınır-
miştir. Bu sisteme göre her gayrimüslim ları içerisinde bulunan Kayseri sancağı
cemaat bağımsız bir dinî topluluk ya da da yer almıştır.
millet olarak kabul edilmiştir. Kayseri’de Osmanlı döneminde oldukça kalabalık
de durum bu minval üzere olmuştur. sayılabilecek bir şehir olan Kayseri, XVI.
Bu çerçevede Gregoryen Patrikliğine yüzyılın sonlarında Konya, Beyşehir, İçel,
bağlı olan Kayseri Ermenileri kendi dinî Tarsus, Niğde, Aksaray, Kırşehir ve
ve sosyal hayatlarını, kendilerine ait bu
millet teşkilatları vasıtasıyla yürütmüşler, Akşehir’den oluşan Karaman vilayeti için-
özel hukuk alanında kendi aralarında de en fazla gayrimüslim nüfusu barındıran
mensubu bulundukları din ve toplulukla- bir sancak olarak tarihte yerini almıştır.
rın sosyal hayata ait kurallarına, kamu Gayrimüslimler içinde Ermeniler ise sa-
hukuku alanında ise İslam Hukuku’nun dece Kayseri, Niğde ve Tarsus’ta yaşa-
Müslüman olmayanlara ilişkin kuralları- makta idi. Şehirdeki Ermeni sayısı
Jennigs*’e göre 1500 yılında yaklaşık
1000, 1523’de 1350, 1550’de 1550 kişi idi.
1584 tarihli Mufassal Defteri’ne göre ise
675 vergi hanelik -yaklaşık 6000 kişi- bir
Ermeni nüfusunun yaşadığı kayıtlara düş-
müştür. Aynı tarihte Kayseri’nin nüfusu
1584’te 30.000-33.000 arasında tespit
edilmiştir. 1640’ta 19 mahalleden oluşan
şehrin kalesi içinde 600 ailenin yaşadığı
bilinmektedir. Bu nüfus ve aileler içinde
çok sayıda Müslüman olmayan halkın yer
AGBU (Ermenian General Benevolent) Ermeni Hayırseverler Birliği- aldığı kaynaklarda ifade edilmiştir. Bunlar
17 Mayıs 1899 içinde Ermeniler de bulunuyordu.