Page 280 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ EV / 271 [751]

yolunun tamamlanmasıyla rahatlamış;
muhtaç olduğu odun ve kömüre kavuş-
muştur.
Eski evlerde mangal, iskembi gibi araç-
larla ısınıp konforlu bir yaşam sürdür-
mek tabii ki olanaksızdı. Isıtma standart-
larının çok düşük olması yanında, evlerin
genel düzeni de günlük hayatı daha da
güçleştirmekteydi. Avlu ve dış alanların
Isınmada kullanılan mangal
yoğun şekilde kullanımı, göreceli olarak
korunmuş veya “soğuğu kırılmış” odalar-
ran” mangallar, tabii ki bugünkü anlam- dan sık sık dışarı çıkıp hela, ahır, kuyu vb.
da bir ısıtma aracı değildi. Mangal ayrıca yerlere gitmek, çeşmeden su getirmek,
evlerde “iskembi” adı verilen bir düzen- damdaki, avludaki karı temizlemek zah-
de de kullanılmıştır. Üzeri özel olarak ya- metli işlerdi. İnsanlar kışın soğukla baş e-
pılmış birkaç kat yorganla kapatılan, kare debilmek için davranışlarını değiştirir,
şeklindeki bir masanın altına ısı kaynağı erken yatar, uzun süre yatakta kalır, kalın
olarak bir mangal konur, masa ve çevre- ve birkaç katlı yün giysiler ve kürkler gi-
sini ısıtırdı. Ev halkı, genellikle iki sedirin
birleştiği köşeye kurulan iskembinin etra- yer, kalori değeri yüksek besinlerle besle-
nirdi.
fında oturur; ellerini, ayak ve bacaklarını
iskembiye sokar, ısınmaya çalışırdı. Aydınlatma: Eski evlerde kullanılan aydın-
Bugün birçoğumuza yabancı gelecek ısı latma araçları, çoğunlukla eski çağlardan
kaynaklarından biri de odaların altındaki kalma, az ışık veren, basit türdendi. Oda-
ahırlarda beslenen evcil hayvanlardı. At, lar, yağ ve benzeri organik maddelerin bu
inek, manda gibi hayvanların yaydığı ısı, araçlarda yakılmasıyla aydınlatılır, alevli
ahşap döşemelerden odalara çıkar, evin yanma nedeniyle devamlı dikkat ve dene-
ısısını bir miktar yükseltirdi. Ancak gerek tim gerektirirdi. Çeşitli mumlar ve bezir
hayvanların, gerek artıklarının kokusu sı- çıraları, is, kurum ve çok zaman koku ya-
caklıkla birlikte yukarı çıktığı için, başka yardı. Petrolün bulunup yaygınlaşmasıy-
sorunlara neden olurdu. la Kayseri’de de gazyağı lambaları ortaya
XIX. yüzyıl sonlarında Kayseri ve yöre- çıkmış, aydınlatmada göreceli bir rahat-
sindeki bazı Hristiyan evlerinde odalar o- lık sağlanmıştır. Bu lambalar cam fanus
caklı/şömineli olarak yapılmıştır. Ancak veya teneke kutular içinde yandıkları için
bunların kullanımı -ya masraflı ve verim- de, arkaik aydınlatma araçlarından daha
siz olmaları ya da beğenilmedikleri için- kullanışlı olmuş; daha iyi denetlenmiş-
yaygınlaşmamıştır. Adı geçen dönemde lerdir. Tenekelerle yurtdışından getirilen
odun, 1930’lu yıllarda da kömür sobası- gazyağları, gaz lambaları, gemici fenerle-
nın Kayseri evlerinde kullanıldığını bili- ri, lüks lambaları ve avizelerin ortaya çık-
yoruz. Yakacak yönünden yoksul olan masına neden olmuş; ev ve ailelere rahat-
kent, 1927 yılında Ankara-Kayseri demir- lık getirmiş, daha kolay bir gece yaşamına
olanak tanımıştır. Yine de 1930’lu yıllar-
da elektriğin kente gelmesine kadar ay-
dınlatmanın yetersiz ve zahmetli olması,
geceleri evlerde herhangi ciddi bir faali-
yete fırsat tanımamış; insanlar da genel-
likle güneş battıktan kısa bir süre sonra
-büyük olasılıkla yatsı namazından son-
ra- yatıp, güneşin doğmasına yakın -sa-
bah ezanında- kalkmışlardır.
Temiz ve Kirli Su: Geleneksel ev yaşamının
Aydınlanmada kulanılan lüks ve gaz lambası güçlüklerinden biri de evlerde akarsuyun