Page 268 - kayseri-sehri

Dµ. MǺ±ÈÈ´¼ Kɳ´ | K±²³´µ¶ Ş´ºµ¶ (1830–1860)
Kayserl tüccarları kendlerne vekl olarak tayn ettkler görülmektedr. Yabancı tüc-
carların Kayser’dek etknlklernn yanı sıra, Kayserl tüccarların Avrupa ülkeler le
doğrudan tcar faalyetler mevcuttu. Özellkle XIX. yüzyılın knc yarısından sonra
Kayserl tüccarlar, Akdenz pyasasında, Fransa’nın Treste ve İngltere’nn Mancester
gb öneml lmanlarında kurdukları tcar şrketler, acenteler ve ortaklıklar vasıtasıyla
öneml tcar lşkler ağı meydana getrmşlerdr. 1

Baruthanenin Kurulması
Tanzmat’ın lanından kısa br süre sonra güherçle elde edlen yörelerde brer fabrka
yapılması kararlaştırılmıştı. Muhasıllar ve Memleket Meclsler bu konuda gereken
yerne getreceklerd. Güherçlec esnafın elnde bulunan kazanlar satın alınacak, ken-
dler de kurulacak fabrkalarda usta ve şç olarak çalıştırılacaklardı. Devlet, baruthane
vasıtası le gerek görülecek malzeme le barutçu ve ustabaşı sağlamayı üstlenmekteyd.
Ntekm Kayser’nn uygun br yernde fabrka açılması çn zmm olan ustalar görev-
lendrlmşt. Kente vardıklarında sancak mecls aracılığı le uygun br yer belrlenmes,
ücretlernn muhasıllık haznesnden verlmes, fabrka çn gerekecek masraËarın se
malye tarafından karşılanması lgllere bldrlmşt. Bu kararlar üzernedr k kısa
2
br süre çnde fabrkanın yapılmasına başlandığı anlaşılmaktadır.
Kayser’nn kuzey batısında, bugünkü Hacı Kılıç Cam cvarında 1842 yılı lkbaharında
fabrkanın nşaatına başlandı. Büyük bakır kazanlar, musluk ve vanalar İngltere’den
getrtlmşt. Ortalama 118 metre boyunda 59 metre ennde uzunca br taş bna yapıl-
mış, Tokat’tan gelen bakırcı ustaları İnglz mühends ve teknsyenler 1842 yılı Kasım
ortalarında bu fabrkayı tamamlamışlardı. Fabrkanın nşaatı, şçlk ve montaj gder ve
makneler tahmnen 250 bn lraya (2.270 sterlne) mal olduğu ler sürülmektedr. Barut
3
fabrkasının kurulmasına müteakp kaltel güherçle ve barut üretmne başlanmıştır.

Güherçile Üretimi
Anadolu’da ateşl slahların kullanılmasıyla beraber, barutun hammaddes olan
güherçle üretm Kayser’de de başlamıştır. Güherçle, doğal halde bulunan ve ad
güherçle olarak adlandırılan potasyum ntrat, Şl güherçles denlen sodyum ntrat ve
duvar güherçles ya da toprak güherçles adı verlen kalsyum ntrat şeklnde başlıca
üç ntrat türüne verlen ortak smdr. Eskden barut yapımında kullanılan güherçle,

1 Çötel, 194.
2 Çadırcı, 351.
3 Al Tuzcu, 19. Yy’ın Başlarından–20. Yy’ın İlk Çeyreğne Seyyahların Gözüyle ve Konsolosluk Raporlarında
Kayser’nn İktsad Yapısı, III. Kayser ve Yöres Tarh Sempozyumu Bldrler, Ercyes Ünverstes Kaytam
Yayını No: 4, Kayser 2000, 550.

268