Page 269 - kayseri-sehri

ݰ߶³±¼¶ Y±Ù¾
özellkle savaş sırasında kendsne en çok htyaç duyulan ve barış dönemnde se üze-
rnde hassasyetle durulan br madde olmuştur.
Barut lk defa Çnller tarafından bulunduğu, daha sonra Asya ve Avrupa kıtasına
yayıldığı hâkm br kanaattr. Barutun savaş malzemes halne gelmes değernn art-
masına ve aranılan br madde olmasına neden olmuştur. Önemne bnaen güherçle
konusu Osmanlı Devletnce üzernde durulan en mühm konulardan br olmuştur. 4

Ahmed Nazf Efend, Kayser’dek baruthane le lgl şu hususları aktarırken güher-
çle hakkında da bazı blgler vermektedr: Tophane– Amre Nezaret altında çalışan
mükemmel br güherçle fabrkası mevcuttur. Böylece bu şle uğraşan esnafın mal
ettkler “güherçle” doğrudan doğruya bu fabrkaya teslm edlr, tasfyey müteakp
Tophâne– Amre’ye sevk ve bu suretle kayıtlı esnafa mensup br takım alenn geçm
yolları sthsal edlr. İşte bu esnafın, güherçle çn ocaklarına gerekl olan çok mk-
tardak yakıt htyacı, sazlık gölden çıkartılan kamış ve berd otu le sağlanır. Ahmed
5
Nazf Efend, bahs geçen Güherçle Fabrkası’nın 1864’de nşa edldğn belrtrtse de
6
fabrkanın 1842–43 yıllarında kurulduğuna dar blgler de bulunmaktadır. 7
1831–32 yıllarında Kayser’de üretlen güherçlenn htyaca bnaen İstanbul’dak
Tophane– Amre’ye gönderlmştr. Buna husuta, İstanbul’dak Baruthane– Amre’de
syah barut mal edldğnden Kayser ve kazalarından 30 bn kıyye “güherçle– kâl–ı
halsn” bedel esnafa ödenerek tedark le İstanbul’a gönderlmes hususunu beyan
eden ferman tanzm edlmştr. 8

Kayser’de güherçle şnde 1831 yılında 33 güherçlec kalfası olmak üzere toplam
89 kş çalışmaktaydı. 5 Hazran 1835 tarhnde İskenderye Sancağı mutasarrıfı olan
9
Osman Nur Paşa’nın Kayser MutasarrıËığı’nda bulunduğu sırada Kayser Kazası’ndan
güherçlenn baruthaneye nakl çn Nevşehr’den deve getrdğ anlaşılmaktadır. Barut
10
Fabrkası üretme geçnce, yen br tcaret şekl ortaya çıktı. Kayser’de üretlen güher-
çle ve barut, daha y fyat verldğ çn kaçak olarak İran ve Mısır taraËarına götürül-
mektedr. Tüccarlar bu şten kar ederken, devlet kend htyacı olan öneml br ürünün
ülke dışına çıkışını önlemek çn bazı tedbrlere başvurmak zorunda kalmıştır. Kasım
11

4 M. Metn Hülagü, Osmanlı Devlet’nde Güherçle Üretm ve Kayser Güherçle Fabrkası, E. Ü. Sos. Bl.
Der, 2001, Sayı: 11, 73.
5 Ahmet Nazf Efend, 9.
6 Ahmet Nazf Efend, 24.
7 Hülagü, 82
8 BOA. MŞH. ŞSCd. 197/1, b. no: 269.
9 BOA. NFS. d. 1988. [5 Zlhcce 1246/17 Mayıs 1831].
10 BOA. C. AS. 971/42295. [8 Safer 1251/5 Hazran 1835].
11 Şahban Bayrak, 18–19. Yüzyılda Kayser’nn Tcar Hnterlandı, IV. Kayser ve Yöres Tarh Sempozyumu

269