Page 271 - kayseri-sehri

ݰ߶³±¼¶ Y±Ù¾
Cehr maddes boya yapımının ana maddes olarak asırlarca Avrupa’ya hraç edlmş
ve ayrıca ülke dâhlnde derclkte ve tekstl alanında boya maddes olarak kullanılmıştır.
Cehr le boyanan sarı ve kırmızı sahtyanlar çok kaltel olup, sarayın htyacını karşılamak
üzere İstanbul’a gönderlmştr. Klosu 6–7 kuruştan üretcden alınan cehrler, Avrupa
tacrlerne 18–24 kuruşa satılmakta d. 1834 tarhl Kayser Temettuat Defterndek
19
kayıtlı blglere göre Kayser’nn 50 mahalle le Kale saknler ve Güherçlec tafesnde
toplam 535 cehrlk bulunmaktaydı. 20
Üretmnde gderek artışın gözlendğ cehrden, 1841 yılında 200.000 okka, 1842’de
350.000 okka, 1843’te 500.000 okka, 1849’da 400.000 okka, 1850’de 560.000 okka
mktarında hracat sağlanmıştır. 1861 yılında Amerka kmyacısı Graebe Lebeman
tarafından cehrde bulunan alzarn denlen maddenn sentetk olarak elde edlmes
netcesnde, Avrupa’nın zaman çersnde cehrye olan taleb azalmış ve bunun sonu-
cunda talep tamamen btmş ve cehr bahçeler de kend kaderlerne terk edlmşlerdr.
Bugün Ercyes Dağı eteklerndek taşlarla çevrl bahçe kalıntıları bu dönemden kaldığı
blnmektedr. Eldek lsteler ncelendğnde bütün Türkye de olduğu gb Kayser’den
XIX. yüzyıl sonlarında şlenmemş hammadde olarak daha zyade tarım ürünler hraç
edlmektedr. Bunun karşılığında Avrupa’nın sanay ürünler thal edlmekte ve ht-
yaçları olan hammaddey çok ucuza sağlamaktaydı. Kayser’den hraç edlen maddeler
ncelendğnde, Ahî brlklernn ürettklernden çok, köylülern, çftçlern ürettkler
tarım ürünler le yne köy ve kasabalarda elde dokunan halı, klm, ccm gb dokumalar,
yekûnu teşkl etmekte d. Ahî brlklernn ürettkler ayakkabı, kap kacak gb mutfak
malzemeler, koşum takımları, dokumalar, hep ç pazarda alıcı bulmuştur. 21

Pastırmacılık
Pastırmacılık, Kayser’nn üretm ve tcaretnn öneml br kalemn oluşturmaktaydı.
Önceler yerel htyaç çn yapılan üretm, XIX. yüzyılda Avrupa, İzmr, İstanbul, pazar-
larına yönelmş, böylece öneml br hraç ürünü halne gelmştr. Pastırma üretm çn
htyaç duyulan canlı hayvanlar satın alınırken, her karasığır çn “kıymetnden kuruşta
br para” pazar vergs ödenmektedr. Öneml br mktar tutmaktadır k, pastırmacı
esnafının bu vergy vermek stemedğne dar blgler bulunmaktadır. Şkâyet konusu

19 Mehmet Somuncu, Cehr Üretm ve Tcaretnn 19. Yüzyılda Kayser Ekonomsndek Önem, E. Ü. İ. İ.
B. F. Dergs, Sayı: 22, Ocak–Hazran, 112.
20 BOA. ML. VRD. TMT. d. 13877. [27 Ramazan 1250/29 Kasım 1834].; İsmet Demr, Kayser Temettuat Defter
H. 1250–M. 1834, Kayser 1998.
21 Al Tuzcu, “Konsolosluk Raporlarında Kayser’nn İktsad Yapısı”, III. Kayser ve Yöres Tarh Sempozyumu
Bldrler, Ercyes Ünverstes Kaytam Yayını No: 4, Kayser 2000, 539.

271