Page 276 - kayseri-sehri

Dµ. MǺ±ÈÈ´¼ Kɳ´ | K±²³´µ¶ Ş´ºµ¶ (1830–1860)
Ticari Faaliyetler
XIX. yüzyıl boyunca Osmanlı Devlet’nn Avrupa’yla olan tcaret hacm gttkçe
genşlemş ve tcaretn artan büyüme hızı Osmanlı’yı dünya ekonomsnn sömürgec
devletlerne daha çok bağımlı br hale getrmştr. İlk olarak İngltere le 1838 yılında
mzalanan Balta Lmanı Tcaret Antlaşması ve sonrasında dğer Avrupa devleryle
mzalanan benzer antlaşmalar, Osmanlı Devlet’n dünya ekonoms le daha çok bütün-
leştrp Avrupa sermayesnn ekonomye egemen olma noktasına getrmştr. Ayrıca,
hukuk zemnn de hazırlaması, Avrupa’nın güçlü devletlerne bağımlılığı artırmıştır.

Osmanlı Devlet’nn thalâtı esas olarak Avrupa’nın mamul mallarından oluşuyordu.
Bunlar; pamuklu, yünlü ve pekl dokumalar, asker malzeme, donanım, kalay, demr ve
çelk ayrıca şeker, çay ve kahve gb tarım ürünlerdr. İhraç mallarıysa hammadde ve
yyeceklerden oluşuyordu. Bunlar; pamuk, yün, ham pek, tftk yünü, hubûbat, tütün,
üzüm, ncr, meşe palamudu, meyan kökü, afyon ve daha sonraları bazı madenler gb
hammaddelerd. 33
Osmanlı Devlet, ç pyasada etkn olan ve ekonomy ele geçren Avrupa malları le
tüccarları karşısında kend tüccar sınıfını desteklemek ve onları Avrupalı tüccarlarla
rekabet edecek duruma getreblmek amacıyla brtakım önlemler almaya çalışmıştır.
XIX. yüzyılda yerl üretme ve ç tcarete destek olablecek br gelşme, ç gümrüklern
kaldırılmasıdır. İç gümrükler, mparatorluk çnde yapılan tcar faalyette geçerldr.
Bunun çn kent kapılarında ve lmanlarda gümrükler oluşturulmuştur. XVIII. yüzyılın
knc yarısında merkez devletn malî bunalımı dernleştkçe, bu vergler de artırılmış
ve 1830’ların sonlarında en yüksek düzeylerne ulaşmıştı. Devlet– Alye yüksek verg-
lern önüne geçmek şehrlerdek tcar hayatın canlanmasını sağlamak üzere brtakım
önlemler almıştır. Bu anlamda 26 Ağustos 1844 tarhl Malye Nezaret’ne gönderlen
br veskada; Çankırı, Tosya, Maraş taraËarından Kayser üzernden Nğde ve Nevşehr
taraËarına geçrlen tüccarlardan Kayser İhtsâb’ınca verg alınmakta ken, sonradan
Maraş tarafına gümrük, Nevşehr taraËarına da htsâb vergs konulduğundan, Kay-
ser vardatının azaldığı belrtlmştr. Malye Nezaret Kayser’nn verg gelrlernn
düşmemes çn önlem olarak, İstanbul ve sar sahl ve kara gümrüklernden Kayser’ye
gdecek olan tüccarların rüsumlarını Kayser’de ödemelern uygun görmüştür. Ayrıca
34
28 Aralık 1844 tarhl Malye Nezaret’ne at br arızadan; Kayser tüccarlardan İstanbul
ve İzmr’den aldıkları malları başka bölgelere ve Kayser taraËarına gönderdklernde
onlardan htsâb vergs ve gümrük rüsumunun alınmaması hususu vurgulanmıştır.
35
Bununla brlkte zaman zaman br üründen brden fazla gümrük vergsnn alındığı

33 Emne Kıray, Osmanlı’da ekonomk Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul 2008, 66
34 BOA. C. ML. 233/9766. [8 Cemazeylevvel 1260/26 Ağustos 1844].
35 BOA. C. ML. 592/24418. [17 Zlhcce 1260/28 Aralık 1844].

276