Page 62 - kayseri-sehri

Dµ. MǺ±ÈÈ´¼ Kɳ´ | K±²³´µ¶ Ş´ºµ¶ (1830–1860)
ğında maaş ödenmes düşünülmüşse de kısa br süre sonra bundan vazgeçlerek, kazanın
büyüklüğüne göre halk tarafından ödenmek şartıyla maaş bağlanmıştır. 35
d) Muhtesplk (İhtsâb Ağalığı): Osmanlı’da taşra şehrlernde çarşı ve pazar asayş
ve nzbatı le yükümlü kadının cra memurluğudur. Bu nedenle kadı tayn edlen her
şehre br htsap ağası ya da başka br tabrle muhtesp tayn edlmştr. 36
İslam kurumlarının en kadmlernden br olan htsap kurumunun geçmş Abbasler
dönemne dayanmaktadır. Hsbe teşklatı olarak da anılan bu müessesenn başında o
dönemde kadılar görevlendrlrlerd. Br taraftan ekonomk br müessese, dğer taraf-
tan da adl br kurum olarak hzmet verrken, ayrıca beledye başkanlığı, hatta ahlak
zabıtasına benzer hzmetler de sunmaktaydı. Osmanlı şehrlernn tamamında bulunan
htsap kurumu zamanla yern şehremnlk müessesesne, o da beledye başkanlığına
bırakmıştır.
Verglerle ayakta duran bu müessese, elde ettğ gelrler kend htyacı çn kul-
lanmasına rağmen, 1828 tarhl br veskada yer alan blgde, Kayser’de htsap mües-
sesesnn gelrler gderlernden fazla olduğu çn, artan meblağ asker masraËarı çn
kullanılmaktaydı. 37
İhtsap ağası, taşra şehrnde beled ve tcar şler le meşgul olmaktadır. Bu ş göre-
blmek çn, “hüddâm–ı htsâb” denlen yardımcılar ednmşlerdr. Ayrıca, şehrlerde
38
fyatların genel sevyenn gdşatını düzenleyen ve gerektğnde, cezaî tedbrler alablen
br “Muhtespler Kurulu”nun olduğu da blnmektedr. 39
İhtsap ağasının emr altında “Koloğlanları” adıyla br takım vazfel memurlar
bulunmaktadır. Koloğlanlarının görevler, dükkânlardan ve dğer mahallerden “İhtsap
Resm”n tahsl edp, htsap ağasına vermektr. Bu memurluklar çn, on beş kşlk
“gedkl koloğlanı” ve on altı kşlk “sened mülazım” kullanılmaktadır. İhtsap ağasının
da yargı yetks vardır. Kadı, davada şaht ve dellle yargılarken, htsap ağası, dell ve
spat stemeden örfî ve dar surette yargılamaktadır. 40

35 Özger, 75.
36 Mehmet Nur Güler, “Osmanlıdak Kâdıların Taşra Şehrlerndek Beledye Başkanlığı”, Uluslararası
Şehr ve Medenyet Sempozyumu, Çorum Beledyes Kültür Yayınları, Ankara 2012, 403.
37 BOA. C. ML. 247/10238. [16 Rabulahr 1244/26 Ekm 1828].
38 İlhan Yerlkaya, “Tanzmat’tan Önce Osmanlı Devlet’nde Beledye Hzmetler”, Osmanlı, c. VI. Ankara
1999, 141.
39 Cengz Sunay, “Beledyeclğn Doğuşu Sürecnde Osmanlı Mrası”, Kocael Ünverstes Dergs, 2002/1,
sayı: 3, 116.
40 M. N Güler, Osmanlıdak Kadıların…, 409.

62