Page 70 - kayseri-sehri

Dµ. MǺ±ÈÈ´¼ Kɳ´ | K±²³´µ¶ Ş´ºµ¶ (1830–1860)
olmak steyenler de müderrslklernn derecesne göre kaza, sancak veya vlayetlerden
brnn keza kadısı olurlardı. 89
Osmanlı’da şehre, çevresnde ona bağlı brçok köy ve nahye le brlkte “kaza” adı
verlmektedr. Osmanlı dare teşklatına göre her kazanın başında, en büyük amr olarak
“kadı” bulunmaktadır. Kadı, Osmanlı merkez teşklatını oluşturan dvana, kazada pad-
şahı temsl etmektedr. Kadıların Dvan–ı Hümayun’dak mercler, kazaskerdr. Kadı
sadece “karar yetks” olan, “yürütme yetks” bulunmayan, hem mülk, hem adl amr,
hem de beledye başkanıdır. Doğrudan doğruya dvandan emr almaktadır. Tanzmat’a
kadar şehr yönetm (beled, mülk ve adl yönetm) aynı elde toplanmıştır. Fakat bu
güçler çnde kadının doğrudan elnde olan yargı kuvvetdr. Bu beled, mülk ve adl
yetklere at yürütme kuvvet se subaşı, asesbaşı, böcekbaşı, htsâb ağası, hekmbaşı
ve mmarbaşı gb beledye yetkllernn elndedr. 1 Ocak 1840 tarhl br belgeden
90
bu dönemde Kayser Kadısı’nın Muhammed Emn Efend olduğu anlaşılmaktadır. 91
b) Nâb: Bu kelme, vekl, brnn yerne geçen, kadı vekl ve şerat hükümlerne göre
hüküm veren hâkm anlamlarına gelmektedr. Br başka fadeye göre nâb, vekl anla-
92
mına gelp, daha zyade br yere tayn olunan kadıların, kendler gtmedkler takdrde
yerlerne gönderdkler kmseye denrd. 93
Kadı’nın görev alanlarına göre, nâbler de çeştlenmektedr: Şehrde üretcnn
ürettğ mal ve mahsuller kadıya bldrldkten sonra satılıp sevkyatı yapılablmektedr.
Bunun çn, thalat ve hracat yapılan yerlerde, yağ kapanı, un kapanı ve bal kapanı gb
mahallere kadının atadığı nâbler görev yapmışlardır.
Bu çeşt nâbler arasında, dışardan gelen eşyaları murakabe ederek, rüsumunu alan ve
narh koyan “Çardak Nâb”n, şehre yetecek kadar zahre stok eden ve bu şler yürüten,
bununla alakalı sorunları halletmekle görevl bulunan “Kapan Nâb”n, yağ kapanında
bulunan ve yağ şlerne bakan, esnaf arasındak davaları gören “Yağ Nâb”n, mumcu
esnafın şleryle uğraşan “Mum Nâb”n saymak mümkündür. Ayrıca çarşı ve pazarları
dolaşan, esnafın alışverşn, ölçü ve tartılarını kontrol eden, esnaf arasındak anlaş-
mazlıkları gderen, sahtekâr ve dolandırıcı esnafı yargılayarak şer‘ ve örfî kanunların
çğnenmesne engel olan “Ayak Nâbler” le bunlardan ayrı olarak şkâyetlere bakmakla
görevl “Keşf Nâb” gb napler de şehrde kadının vekl olarak çalışmışlardır. 94

89 Uzunçarşılı, Osmanlı Devletnn İlmye Teşklatı, 87.
90 M. N. Güler, Osmanlıdak Kadıların…, 400.
91 BOA. MŞH. ŞSC. d. 6017, 64/94. [25 Şevval 1255/1 Ocak 1840].
92 Develloğlu, 799.
93 Mdhat Sertoğlu, Osmanlı Tarh Lûgatı, Enderun Ktabev, İstanbul 1986, 236.
94 M. N. Güler, Osmanlıdak Kadıların…, 406.

70