Page 69 - kayseri-sehri

K±²³´µ¶ S±½Ø±Í¾’½¾½ ݼ±µ¶ Y±Ù¾³¾
Maraş, Kayser, Çankırı, Saruhan, Aydın, Menteşe vlayet ve sancaklarındak Evkaf
müdürlernden sorumlu olarak Çuhadâr Mehmed Ağa atanmıştır. 86

Ehl–i Şer’ (Ulema) ve Şehir Yönetimindeki Görevleri
a) Kadı: Kaza şlerne bakan memura verlen unvandır. Halk arasında çıkan htlaf-
ların çözümüne mahsus memuryet demek olan kaza pek eskdr. Modern dönem-
lere kadar, Avrupalıların olduğu gb Asyalılar ve Afrkalılar’ın toplumsal hayatında
hâkmler (kadılar) öneml yere sahpt. Şehr ve kablelern ler gelen, yönetcs ve
hatta hükümdarı konumundaydılar. Toplum çnde çıkan anlaşmazlıklar bu şahsyetler
tarafından sonuçlandırılırdı. Hâkm veya kadı konumundak şahıslar br noktada ç
barışın temnnde anahtar görev görmekteyd.
Hz. Peygambern hayatında kaza şler bzzat kends tarafından görülmekteyd. Daha
sonra Hulefa–yı Raşdn bu vazfey gördüler. Daha sonraları İslam devlet büyüyüp şler
de çoğalınca halfeler gerek hlafet merkeznde, gerek vlayetlerde vekller vasıtasıyla
halkın davalarını görmek çn özel memurlar kullanmaya mecbur oldular. Bu şeklde
lk defa memur tayn eden zat Hazret Ömer’dr. İslam yönetm geleneğnde kadının
vazfes, hasımlar arasında çıkan davaları takp etmek ve sonuçlandırmaktı. Daha
sonra halfelern görevler artması üzerne cabına, hâl ve mevklernn gerektrdğ
sorumluluklara göre kadılar sar br takım şlerle de uğraşmaya başladılar. Kadıların
vazfelerne mecnunlar, yetmler, müËsler ve sefahet erbabından mahcur olanlara
(malını kullanmaktan men edlenlere) at mallara ve Müslümanların vasyetnameler,
vakıËarı, vellern yokluğu dahîlnde dul kadınların evlendrlmes hususlarına nezaret
gb halkın genel hukukunun y br halde cereyan etmesn temn etmek vazfeler
lave edld. Daha sonra yollar, bna şler, şahtlern tezkyes, vukuf erbabı ve naplern
hallernn tahkk de kadıların vazfeler cümlesne dâhl oldu. 87
Osmanlı Devlet’nde şer‘î mahkemelerde şer‘î ve adl bütün meseleler Hanef mez-
hebne göre halledlrd. Aynı zamanda şehr ve kasabaların beledye şler bugünkü
noterler gb vekâletnameler, alım ve satım muamelelernn tanzm de bunlara att.
Hükümetn mahall herhang br ş hakkında göndermş olduğu fermanların nfaz ve
tatbk de bu kadılar vasıtasıyla yürütülürdü. Kadılar, medrese tahsl görüp cazet
88
alarak mülâzemet edenlerden tayn edlrlerd. Medreseden çıkıp kazasker dvanına
mülâzemet edenler, müderrs olmak stemeyp kadılık etmek sterlerse doğrudan doğ-
ruya kaza kadılıklarına tayn edldkler gb, br müddet müderrslk edp sonra kadı

86 Alkan, 29.
87 Pakalın, II, 119.
88 İsmal Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devletnn İlmye Teşklatı, TTK Yayınları, Ankara 1988, 83.

69