Page 27 - kayseri_mihraplari

G IRIŞ | M IHRABIN TARIHÇESI

Timurlar devrinde yarım daire veya dört köşe yassı hücre süslü yazı şeritleri olan bir mihraptır. XIII. yüzyıla tarihlenen
yerine daha büyük boyutta, daha geniş ve derin çok köşeli Silvan Ulu Cami’nin mihraplarında ilki yarım daire planlı
bir mihrap tipi ortaya çıkmıştır. Hargird Medresesi, Meşhed bir nişe sahip olup mukarnas kavsaralıdır. Diğer mihrabın
Ulu Camii ve Herat’daki Ebu velit Ziyaretgah’ındaki mih- kavsara ve nişin alt kısmı birbirinden ayrılmamış ve nişin içi
raplar bu dönemin zengin süslemeli örnekleridir. Safeviler tamamen dikey beş oluk silme tarafından yivlendirilmiştir. 66
zamanında mukarnaslı ve mozaik mihraplar yanında tuğla
kırmızısı zemin üzerine beyaz renkte çatallı, kıvrık dallarla Mengüceklilerin en önemli yapısı Divriği Ulu Camii (XIII.
süslü boyalı örneklere de rastlanmaktadır. Hindistan’da yüzyıl) muhteşem kesme taş mihrabı Anadolu’daki gelişimin
XIII. ve XIV. mihrapların köşelerinde hint usulü süsleme ile boyutlarını ortaya koymaktadır.
kaplı sütunlar vardır. Hindistan’a ait bir özellik olarak ana
yapının her biri kubbe teşkil eden mimari unsurları esas alı- Niğde Alaeddin Camii’nin mihrabı, Anadolu Selçukluları’nın
narak kıble duvarına üç – beş hatta bazen yedi mihrap konur. zengin tezyinatlı ve büyük boyutlu taç mihrapların en eski
Ayrıca içlerinde mihrap odaları bulunan camiler de bulunur. örneğidir. Mihrap hücresi iç içe iki nişten meydana gelmekte
Hindistan’daki en önemli mihrap Bicapur’daki Ali Şehit Pir olup her iki niş de mukarnas kavsaralıdır. Dikdörtgen planlı
Camii’nin mihrabıdır. 64 dıştaki nişin yan duvarları küçük mihrabiyelerle bir taç kapı
görünümü kazanmıştır. 67
Balkanlardaki camilerin mihrapları genellikle Osmanlı geleneği
içinde mukarnas kavsaralı nişlerden oluşan sade örneklerdir. XIII. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu’da çini mozaik mih-
Bazılarında kalem işi süslemeler görülmektedir. 65 raplarda artış görülmektedir. Çini mihraplar için Konya
Alaeddin Camii mihrabı (XIII. yüzyılın ilk çeyreği) erken bir
XII. yüzyılın ikinci yarısından XIV. yüzyılın sonuna kadar örnektir. Sadreddin Konevi Camii ve Kölük Camii mihrapları
Anadolu’da dikdörtgen çerçeveli, kemersiz veya basık sivri çini mihrapların başarılı örnekleridir. 68 27
kemerli, mukarnas kavsaralı, köşeleri sütunceli, dikdörtgen,
çokgen veya çift nişli bir mihrap şeması uygulanmıştır. XIV. yüzyıldan itibaren kalıp tekniği ile yapılmış alçı mihrap-
Çoğunluğu kesme taş ve çini mozaik, çok azı da alçı malzeme larda işçiliğin de etkisi ile dikdörtgen planlı nişler ve mukarnas
ile yapılmıştır. Anadolu Selçuklu mihraplarının boyutları yuvaları için kalıpla daha kolay yapılabilecek yüzeysel şekiller
genellikle içinde bulundukları yapı ile orantılıdır. Ayrıca XIII. tercih edilmiştir. Örnek olarak Konya Sakahane Camii ve
yüzyılın başına kadar oymalar yüzeysel ve geometrik iken geç Ankara Arslanhane Camii mihrapları verilebilir. 69
tarihli mihraplarda bitkisel süslemelerin de katılımıyla mihrap
süslemeleri zenginleşmiş ve yüksek kabartma yapılmıştır. Erken Osmanlı dönemindekilerle çağdaş olan Anadolu Bey-
XIII. yüzyıl sonu kesme taş mihraplarda ise geometrik ve likler Devri mihrapları, özde Anadolu Selçuklu örneklerinin
bitkisel süsleme ile yazı bir arada kullanılmıştır. Diyarbakır devamı olmakla birlikte alçı ve mermer kullanımıyla farklılık
Kale Camii’nin taşıyıcı ayaklarından ikisi üzerine oyulan gösterir. Orta ve Batı Anadolu Beylikleri’nde ise malzemenin
mihraplar bunlara Anadolu’da erken bir örnektir. XII. yüz- yanı sıra üslup açısından da bir farklılık vardır. Bu dönemde
yılın ikincin yarısına tarihlenen bu Artuklu yapısında girişin çini mozaik mihrap örneği olarak Beyşehir Eşrefoğlu Camii
sağında yer alan mihrap yarım daire planlı bir niş ve kavsaraya mihrabı sayılabilir. Sungur Ağa Camii’nin kesme taş mihrabında
sahiptir. Artuklulara ait Harput Ulu Camii’nin esas mihrabı ise değişik profilli silmeler dizisinden oluşan bordür mihrap
da benzer plandadır ve son cemaat yerinde ikinci bir mihrap çerçevesinin üst kısmında bir tepelik meydana getirmiştir.
vardır. Artuklulardan günümüze ulaşan en önemli kesme taş Menteşeoğulları’na ait Balat İlyas Bey Camii mihrabı (XV.
mihrap Kızıltepe Ulu Camii olup yedi iri dilimin bölümlendiği yüzyıl) bütünüyle mermerdendir. Aydınoğulları devrinde
abidevi bir kemer ve istiridye kabuğu formunda yivlendirilen
kavsarayla biçimlendirilmiş geometrik ve bitkisel motiflerle

66 T. Erzincan, a.g.m., s. 34.
67 T. Erzincan, a.g.m., s. 34.
64 T. Erzincan, a.g.m., s. 33. 68 T. Erzincan, a.g.m., s. 34.
65 T. Erzincan, a.g.m., s. 33. 69 T. Erzincan, a.g.m., s. 34.