Page 26 - kayseri_mihraplari

EYLEM YURD AK UL TUĞUTL U | K A YSERI MIHRAPLARI

Dulef Camii (860-861) mihrabı, plan özellikleri bakımından Kahire El–Ezher Camii (972) esas mihrabı, at nalı planlı niş iki
dikdörtgen planlı ve çift nişli gruba girmektedir. Köşelerde yandan sütuncelerle sınırlandırılmıştır. Yarım küre kavsarayı
çifte sütuncelerle sınırlandırılmış dikdörtgen planlı hücre, kuşatan iki kademeli at nalı kemer hafif sivriltilmiştir. Dıştaki
kademelenme ve profillenme yapan bordür ve silmelerle kemer sütunceler üzerinden başlamakta, diğeri zemine kadar
dışa doğru genişleyen bir açıklık şekline dönüşmektedir. devam etmektedir. Aynı şekilde Kahire El – Hakim Camii
Bu özellikleri taşıyan diğer iki mihrap Nayin Mescidi Cuma (1003) mihrabının at nalı planlı nişi dar ve yüksek tutul-
(960) ve Nayrız Mescidi Cuma (973)’ında bulunmaktadır. 55 muştur. Diğer grubu teşkil eden mihraplar Tolunoğlu Camii
mihrabının etkilerini taşımaktadır. El-Cuyuşi Camii, Seyide
Kahire Tolunoğlu Camii (879) esas mihrabı dikdörtgen görü- Atika Türbesi, İkvat Yusuf Türbesi, Seyyide Mefise Türbesi
nüşlü çerçeve, yarım daire planlı hücre yarım küre kavsara, mihraplarında bu özellikler görülmektedir. 61
köşelerde çift sütunce, yekpare köşelik ve taç gibi unsurlar-
56
dan oluşmuştur. Çerçeveyi düz ve kaval silmeli bordürler Alçı ve ahşap malzemeden yapılan Fatimi mihraplarında
meydana getirmektedir. Hücreyi köşelerden silindirik gövdeli yoğun süsleme karşımıza çıkmaktadır. Mihrapları meydana
çift sütunceler sınırlandırmıştır. Cepheden sivri kemerle getiren niş, kavsara, sütunce, kemer, çerçeve ve köşeliklerden
kuşatılmış yarım küre kavsara oldukça sivri tutulmuştur. başka kitabelik ve taç da bu dönem mihraplarında görülmeye
başlanmıştır. Ayrıca camilerin yanı sıra türbelerde mihraba
Köşelikler iki üçgen yüzeyden ibaret olup üzerindeki dairesel yer verilmesi, bu dönem için dikkat çeken bir özelliktir. Bu
madalyonlarla dikkat çekmektedir. Ayrıca mihrabın üzerinde mihrap formu Mısır’da Eyyubi, Memlük ve Osmanlı dönem-
yekpare olarak düzenlenmiş boydan boya uzanan bir taç lerinde de devam ederek geleneksel bir yapıya dönüşmüştür.
bulunmaktadır. Bunlardan başka Magrib’de Sus Fatata Camii
57
(838-841) mihrabı at nalı planlı hücre yarım küre kavsara Karahanlılar devrinden Buhara’da Namazgah Camii’ne (1119-
26 ve at nalı kemerlerle silindirik gövdeli sütunceler üzerine 1120) ait mihrap dikdörtgen planlı niş mukarnas kavsaralıdır.
oturmaktadır. Kayrevan Seydi Ukba Camii (862) at nalı Bunu üç yönden çerçeveleyen bordürler dışta ve içte zenci-
58
planlıdır. Sus Ulu Camii (850-851), Tunus Ulu Camii (862-863) rek motifi ile bunların arasındaki yazılardan oluşmaktadır.
ve Kayrevan Muhammed İbni Harun Camii (866) mihrapları Selçuklular zamanında Kazvin Mescid-i Haydariye (1113),
da at nalı kemerli, köşelerden sütuncelerle sınırlandırılmış at Zevvare Cuma Camii (1156), Buzan İmamzade Karrar Türbesi
nalı hücre ve yarım küre kavsara olarak gerçekleştirilmiştir. (1134), Hemedan’daki Künbet-i Aleviyan (XII. yy) ve Erdistan
Bu şekilde benzer özelliklere sahip at nalı planlı kemerli Cuma Camii (1158-1160) mihrapları zengin süslemeleriyle,
mihraplar Magrib ülkelerinde daha sonraki dönemlerde de Bersiyan Cuma Camii ise (1134) tuğla işçiliği ve mukarnas
devam etmiş ve geleneksel bir mihrap tipi oluşturulmuştur. 59 kavsarasıyla dikkatleri çekmektedir. İran’da çok köşeli niş
ve mukarnaslı kavsaraya sahip mihrap düzenini en erken IX.
Fatimi mihraplarında iki etki görülmektedir. Bunlardan biri yüzyıldan Demavend Cuma Cami mihrabıdır. Bütünüyle
62
at nalı planlı niş, yarım kubbe kavsara ve cepheden at nalı perdahlı çiniden mihraplar XIII. yüzyılda özellikle İran’da
kemerli şekilde gerçekleştirilmiş mihraplardaki Magrib etki- inşa edilmiştir. Meşhed’deki İmam Rıza Türbesi mihrabı
sidir. Diğeri Fatimi mihraplarında dikdörtgen çerçeve, yarım bunların günümüze ulaşan en erken örneğidir. XIV. yüzyılda
daire planlı niş, yarım kubbe kavsara sivri kemer ve köşelerde İsfahan’da görülen çini mozaik mihrapların bir örneği Baba
sütunceler ile Tolunoğlu Camii esas mihrabının etkisidir. 60 Kasım Türbesi mihrabıdır. İlhanlı devri mihraplarında alçı
süslemeli Selçuklu geleneği devam etmiştir. Veremin Cuma
Camii (1322-1326) ve Lincan Pir-i Bekran Türbesi’ndeki (1304)
alçı mihraplar bu geleneği göstermektedir. 63

55 M. Top, a.g.t., s. 11.
56 M. Top, a.g.t., s. 11.
57 M. Top, a.g.t., s. 12.
58 Ö. Bakırer, a.g.e, s. 10. 61 Ö. Bakırer, a.g.e., s. 10.
59 M. Top, a.g.t., s. 12. 62 T. Erzincan, a.g.m., s. 33.
60 M. Top, a.g.t., s. 12. 63 T. Erzincan, a.g.m., s. 33.