Page 18 - kayseri_turkuleri

KAYSERİ TÜRKÜLERİ VE OYUN HAVALARI

Yeşillendi Germir Bağları gibi sözel dokusunda doğrudan Kayseri’yi işaret eden pekçok türkü de var-
dır. Dolayısıyla “türkü söyleme geleneği”ne dâhil ettiği onca türküye bakılınca Kayseri’nin de geleneğin
önemli bir icra zemini olduğu rahatlıkla ifade edilebilir. Aslında geleneğin, yani icranın (=bağlam) canlı
olduğu her yerde doğal olarak ibdâ (=yaratma) da olmaktadır. Nitekim Lomax’ın ifade ettiği üzere türkü
söyleme geleneği, ancak türkü söyleme yoluyla muhafaza edilmektedir (Ferris 1997: 87). Fakat biraz önce
sözünü ettiğimiz nedenlerden dolayı bu kitapta bir araya getirilen bütün türkülere “Kayseri türküleri”
demek yerine, “Kayseri’de söylenmiş (=ibdâ ve icra edilmiş) ve/ya derlenmiş türküler” adını vermek daha
makul bir yaklaşım olarak kabul edilmelidir.

1. 1. Yapı Özellikleri
Yukarıda da ifade edildiği üzere türküler yapı (şekil) özellikleri bakımından oldukça zengin bir çe-
şitliliğe sahiptir. Fakat genellikle bir ana metin (=kanat) ve hemen bu ana metni takip eden bağlantılar-
dan (=nakarat) oluşur. Bu yönüyle türkülerin “ana metinleri bir mısra olan türküler”, “ana metinleri iki
mısra olan türküler”, “ana metinleri üç mısra olan türküler”, “ana metinleri dört mısra olan türküler” ve
“karşılıklı türküler” şeklinde sınıflandırıldığı görülmektedir (Kaya 2014: 181-182). Ana metinden sonra
gelen bağlantıların ise bir mısradan oluştuğu türküler olduğu gibi, sekiz ve daha fazla mısradan oluşan
bağlantılara sahip türküler de vardır (Kaya 2014: 181-182).
Bu açıdan Kayseri türkülerine baktığımız zaman bunların da yapı bakımından zengin bir çeşitliliğe
sahip olduğunu söyleyebiliriz. Tabii daha önce de ifade ettiğimiz gibi türküde belirleyici temel unsurun
“ezgi” ve “beste” olması icracıya icra ortamında türküleri oldukça zengin bir şekil çeşitliliği içerisinde
ibdâ ve icra etme imkânı tanımıştır.
(Aman) Ali Dağı da dersen dağların hası
Çekmiş kucağına koca Talas’ı (aman aman)
Eşim aman aman bızdık
Biz burda candan bezdik
Alnına liraları dizdik
Güzellerlen gezdik
Çirkinlerden bezdik (1/1).

Kayseri türküleri içerisinde yukarıdaki Ali Dağı Derler de Dağların Hası (Bızdık) adlı türküden al-
dığımız örnekte de görüldüğü üzere ana metni iki mısradan (=beyit) oluşan türküler olduğu gibi, ana
metni dörtlüklerden oluşan türküler de önemli bir yer tutmaktadır:
Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır
Bugün posta günü canım sıkılır
Ellerin mektubu gelmiş okunur
Benim yüreğime hançer sokulur
***
Beyler oynar satırancın rengini
Çeken bilir ayrılığın derdini
Ben urmuşum yaraların dördünü
Bir de sen ur yaralarım beş olsun
***
Dama vurdum bir depik
Damın direği kepik
18