Page 19 - kayseri_turkuleri

Dr. Erol AKSOY/Dr. Erhan ÇAPRAZ

Gız ben seni alırım
Allah bilir kim öpük

Yukarıdaki ilk iki dörtlük bir “koşma” özelliği sergilerken, son dörtlük ise aslında bir “mani”dir. Elbet-
te evvelce de ifade ettiğimiz gibi bunların türkü formuna dönüşmesinde bestesi ve ezgisi etkili olmuştur.
Fakat kanaatimizce türkülerde beyit, dörtlük ve bend gibi yapıların ağırlık kazanmasında icra ortamında
sürekli etkileşimde bulundukları diğer edebî geleneklerin de tesiri vardır. Yani türküyü yakan (yaratan)
kişinin “düşüncelerini bir kalıba dökmekte, bir düzene sokmakta, bir şiir biçimi içinde ifade etmekte”
“serbest” (Başgöz 2008: 136) olması yanında âşık tarzı şiir geleneği ve klâsik türk şiiri geleneğinin de
türkülerin gerek mana gerekse şekil evreninin şekillenmesinde etkisi olduğunu söyleyebiliriz.
Kayseri türkülerinde türkülerin de klâsik yapısını teşkil eden ana metinleri üç ve bağlantıları iki mıs-
radan oluşan şekle daha çok rastlanmaktadır:

Ahmed’in başlığı Gürcü başlığı
Yüksek odalardan (aman) gelir harçlığı
Metelik yerine harcar beşliği
Uyan Ahmet uyan uyanamaz oldu
Yağlı gamalara dayanamaz oldu
***
Al bostancı bir bostan ver hastam var (aman)
Asmanın dibine gelmiş yosmam var
Sen olmasan beni burda ister var (aman)
(Aman) Efeler şu mahlede bir güzel
Devriyeler gelir (de) peşime düşer

Hatta Kayseri türküleri içerisinde daha çok ön plana çıkan Gesi Bağları, Yarim İstanbul’u Mesken mi
Tuttun, Gine Yeşillendi Germir Bağları gibi türkülerin de klâsik türkü formunda oldukları görülmekte-
dir:
(Of) Gesi bağlarında dolanıyorum
Yitirdim yârimi (aman) aranıyorum
Bir çift selamına güveniyorum
Gel otur yanıma hallerimi söyleyim
Halimden bilmiyor ben o yâri neyleyim (1/1)

Kayseri’de icra edilen türkülere bağlantıları (nakarat) açısından baktığımız zaman iki mısradan olu-
şan bağlantılar büyük çoğunluğu oluşturmakla birlikte bağlantısı on mısraya kadar ulaşan, halk arasında
Yekte adıyla bilinen bir türkü de vardır:
(Of of) Kandilli yazmayı kaldır yüzünden (vay güzel vay güzel)
Alırım dedin de döndün sözünden (vay güzel vay güzel)
Lisanlara geldim senin yüzünden (yekte)
Yekte anam yekte
Pastırmalar denkte

19