Page 433 - kayseri_turkuleri

Dr. Erol AKSOY/Dr. Erhan ÇAPRAZ

Kerkük’te rastlıyoruz. Gesi Bağlarında bir top gülüm var
Türkünün farklı kaynaklarda, birbirinden de- Hey Allah’tan korkmaz sana bana ölüm var
ğişik ve çoğu zaman orijinalinde olmayıp başka Ölüm var da şu dünyada zulüm var
türkülerden alındığı belli olan sözlerle karsımıza Gel otur yanıma hâllerimi söyleyim
çıkması, tıpkı Yozgat Sürmelisi adlı meşhur Yoz- Hâlimden bilmeyen ben o yâri neyleyim
gat türküsünde de karşılaştığımız önemli bir folk-
lorik süreci çağrıştırmaktadır. Belirli bir yörenin Gesi Bağlarında üç ırgat işler
müzikal ve kültürel kimliğini en belirgin biçimde Anamdan mı gelir şu uçan kuşlar
yansıtan bazı türküler, popülerleşme sürecinde
bir taraftan eğlence ve işret ortamlarına taşınarak Analar doğurur ele bağışlar
orijinal söz ve ezgi yapısında olmayan unsurları Atma anam beni dağlar ardına
bünyesine alıp farklı bir kimlik kazanırken, diğer Kimseler yanmasın, anam yansın derdime
taraftan sözü ve müziğiyle âdeta “mirî malı” gibi
telakki edilerek, ferdî duygu ve düşüncelerin ifade- Gesi Bağlarının gülleri mavi
sinde hazır söz ve ezgi kalıbı görevi üstlenirler. İşte Ayrıldım anamdan gülmeyim gayri
Gesi Bağları Türküsü’nün, bazı icralarında, zaman Alımı yeşilimi giymeyim gayri
içinde âdeta bir oyun havası ritmine ve yorumuna Yas tutsun ellerim kına yakmayım
evirilmesinin ve bazı kaynaklarda asıl konuyla ilgi- Kör olsun gözlerim sürme çekmeyim
si olmayan sözleri içermesinin sebebi budur. Gesi
Bağlarından gelsin geçilsin/Kurulsun masalar rakı Gesi Bağlarında kılarım namaz
konyak içilsin söyleyişinin türküye eklemlenmesi- Kılarım kılarım Hakk’a yaramaz
nin de böylesi bir süreç neticesinde olduğu açıktır. Dostun ettiğini düşman yapamaz
Oysa türkünün ana teması; Başka bir diyardan Örtün pencereyi değmesin yeller
Gesi’ye gelin gelen genç bir kızın kendisini yuva- Dertli olduğumu anam bilmesin eller
dan atılmış yavru kuş gibi hissetmesi sonucu yeni
yuvasında duyduğu gariplik ve dışlanmışlığı, eski
yuvasına ve anasına duyduğu dayanılmaz hasretin Gesi Bağlarında tokaştım taşa
acısıyla yoğurarak terennüm etmesidir. Türkü mü- Kardaş ekmeğini kakarlar başa
zikal gücünü, daha çok anonim ezgilerde karşılaş- Yelip çalıştığım emeğim boşa
tığımız o erişilmez sadelikle bezeli rafine üslubun- Ne deyim ağlayım alın yazısı
dan alırken, sözlerindeki gücü, en çok ağıtlarda Kader böyle imiş onmaz bazısı
karşılaştığımız soylu ve samimi duyguların yürek-
ten ifadesiyle oluşan “sehl-i mümteni” numune- Gesi Bağlarında ötüşür kuşlar
si dil ve anlatımından almaktadır. Ahmet Hamdi Kalmadı başıma değmeyen taşlar
Tanpınar’a, Gesi Bağları için “Bu acayip türkü hiç Anam bana kıydı ele bağışlar
fark edilmeden yutulan bir avuç zehre benzer” de- Atma anam beni dağlar ardına
dirten de bu yönü olsa gerek. Hemen hemen her Kimseler yanmasın anam yansın derdime
kuplenin “Gesi Bağları” ile başlaması, türkünün
doğduğu mekânı ve atmosferi vurgulayan etkili bir
arka plan oluşturduğu gibi; anlatımı güçlendiren, Kaynakça:
Prof. Dr. A. Caferoğlu, Orta Anadolu Ağızlarından Derle-
çağrışımları diri ve canlı tutan bir leitmotif görevi meler, TDK Yay., Ankara 1995;
de üstlenir. Aşağıya aldığımız bazı bölümlerinin A. Hamdi Tanpınar, Beş Şehir, Dergâh Yay., İstanbul 1976;
bu gözle okunmasında fayda var:
Hulusi Üstün, Türkü Öyküleri, Pozitif Yay., İstanbul 2003;
Dr. Mahir Nakip, Kerkük Türk Halk Musikisinin Tahlil ve
Gesi bağlarında dolanıyorum Tasnifi, Ankara 1991;
Yitirdim yârimi anam aranıyorum
El kadar mektuba güveniyorum
(Bir çift selamına güveniyorum)
Yaz da mektubunu anam postaya bırak
Felek bizi ayırdı anam yolumuz ırak

433