Page 180 - kayseride_ticaret_ve_sanayi

Kadir Dayıoğlu
Komutanlığı’na ait pervaneli uçakların, onarım ve fasbatların (Hava İkmal ve Bakım
Merkezlerinde gerçekleştirilen bakım ve tamir), muhtelif tip taşıt araçları ile yer teçhizatı
onarım ve revizyonlarını üstlenmişti.
Dış kaynaklardan yedek malzeme temini güçleştikçe, Hava Kuvvetlerinin ikmal,
bakım ve onarım gücünün devam için fabrika geliştirilerek bir kısmı malzemenin üre-
timine geçilmiştir. Türkiye’deki üç ikmal merkezinden biri olan Kayseri 2. Hava İkmal
Bakım Merkezi’nde günümüzde yüksek teknolojik sistemlerle Hava Kuvvetlerinin
ihtiyaçları yönünde üretim yapılmaktadır. Sonuçta; kurulduğu yıllarda uçak üretimi/
montajı yapan “Tayyare Fabrikası” bugün işlevini bakım, onarım ve yedek parça imali
ile sürdürmektedir.
Bir not: Belgrat ve Tokat voyvodası Alaattin Paşa afadından, Kayseri’nin ileri gelen
ailelerinden Karamehmetağazadelerin (Karamete ve Özkarameteler) oğlu, Almanya’da
tahsil yapan uçak ve metalürji mühendisi, ilmiye Bergman’ın (1914-2015) eşi Alaattin
Bergman, Tayyare Fabrikasının kurucu müdürüymüş.

Tayyare Fabrikası bir kent efsanesi mi?
Tabii, burada bir noktaya değinmekte yarar var: Kayseri Tayyare Fabrikası’nın amacı,
hangi tarihte, ne kadar, ne ürettiği konusunda çeşitli bilgiler, çeşitli “şehir efsaneleri” var.
İnsanlar genellikle, ideolojik ve siyasal anlayışlarına göre bir şeyler söylüyor. Demem
o ki; Kayseri’de yapıldı denilen “uçaklar”, gerçekten Kayseri’de mi yapıldı? Yapıldıysa,
hangi parçaları yapıldı? Yoksa, sadece montaj mıydı? Prosesler hakkında, en azından
ben, net bir bilgiye sahip değilim. Mesela; Devlet Planlama Teşkilatı eski müsteşarların-
dan, ekonomist, Bilsay Kuruç’un, verdiği şu bilgi dikkate şayan:“1925’te Kayseri’de uçak
fabrikası kuruldu. Buraya Alman Junkers uçakları getirildi. Yapılan çalışma makineli
tüfek yerleştirmek ve bunları harp uçağına tadil etmekti (dönüştürmekti).”
Havacılık ve uçak mühendisi Ahmet Nuri Yüksel Hocamızın, yukarıda anılan maka-
lesinden, üretilen uçaklarla ilgili şu notunu aktarmak isterim. Makalenin tamamına
bakınca Yüksel’in, çok ideolojik yaklaştığını, uçak üretimine son verilmesini, çok sık
başvurduğumuz, “iç ve dış düşmanlar” denklemi ile izah etmekte olduğunu görmekteyiz.
Aslında; diğer bazı sanayi kollarında olduğu gibi “uçak sanayinde” de mühendislik ve
ekonomi bilimi dışında ideolojik yaklaşımlara çok sık rastlamaktayız.
Hocamıza kulak verelim: “O zamanların standartlarına göre bir küçük eğitim
uçağının yapılabilmesi için, mühendis, ressam ve teknisyen olarak yirmibeş elemana
ihtiyaç olduğu halde Fransada tahsilini yapıp dönen Selahattin Alan bu işin mümkün
olduğunu ispat etmek maksadıyla, bir iki teknisyenle birlikte MMV 1 işaretini verdiği
bir uçak projesi hazırlayıp prototipini de inşa etti (1932). Ancak Milli Müdafaa Vekâleti

180