Page 181 - kayseride_ticaret_ve_sanayi

Kayseri’de Ticaret ve Sanayi
(Milli Savunma Bakanlığı) bununla ilgilenmedi. Amerikalılarla Curtiss Hawk av uçağı
ve Fleshling eğitim uçağı üzerinde lisans anlaşması imzalandı. İlk üretilen eğitim uçağı
zamanın Reisicumhuru tarafından İran’a hediye edildi. 1934 senesine kadar Kayseri’de
30 kadar Curtiss Hawk yapıldı. İkinci Cihan Harbi başlangıcına kadar Polonyalılarla PZL
23, Almanlarla Gotha ve İngilizlerle de Miles Magister uçakları üzerine lisans anlaşması
yapılıp imalata geçildi. Harpten biraz evvel Kayseri’de tek kanatlı (tek satıhlı) Hurricane
modern av uçağı inşası için İngilizlerle anlaşma yapılmışken ve İngilizlerde lisans verme
hazırlığında iken, bu defa yetkililerin affedilmez yanlış hareketleri sonucu bu işden
vazgeçildi. Kayseri fabrikasında harp boyunca sadece tamirat ve bakım işleri yapıldı
ve harpten sonra başlayan Amerikan yardımı sebebiyle de binbir emekle kurulmuş,
zamanına göre oldukça modern bir tesis olan Kayseri fabrikasının faaliyete kesin olarak
önlenmiş oldu.”

Tam bu noktada, bir başka bilimci, tarihçi Prof. Dr. Cemil Koçak’ın Star Gazetesi’nde,
24 Mart 2012 günü çıkan “Kayseri’deki uçak fabrikası montaj sanayinin ürünüydü” baş-
lıklı ve geniş bilgi veren yazısının bir bölümün paylaşmak istiyorum: “…Ama heyecana
gerek yok; Kayseri uçak fabrikası yabancı yatırımdı, Alman yatırımıydı, Alman teknolojisi
idi; dahası tamamen montaja dayanıyordu. Yıllar sonra bu türden yatırımlar Türkiye’de
montaj-ambalaj sanayi olarak damgalanacaktır. Ne çabuk unutuyoruz öyle. Kayseri
öyküsü tam bir başarısızlık ve kötü proje modeli olarak tarihe geçti. Bu bakımdan da
unutulması tercih edildi aslında. Aradan uzun zaman geçince, Kayserilerin bile hatır-
lamakta zorluk çekeceği projenin bir başarı, fakat kötü yabancıların çomak sokması ile
kötürüm kalan proje olduğuna yönelik bir edebiyat almış başını gidiyor. Hiç kimsenin
aklına gelmiyor mu gerçekten; acaba yabancılar nasıl uçak sanayini iğdiş edebiliyorlar
da, mesela o sırada şeker, tekstil sanayisine falan güçleri yetmiyor?”

Tabii, burada sorulması gereken soru şu: Okuma ve yazma oranı çok çok düşük;
beşeri sermayesi, bilgi, teknolojik birikimi olmayan 1920’ler Türkiyesi’nde ve Kayseri’de,
yüksek teknoloji içeren bir ürünü üretebilmek mümkün müydü? Unutmayalım; bunu
yapan Avrupa ve Amerika’nın arkasında, geriye doğru, iki asırlık bir bilgi ve teknoloji
birikimi ve bunları besleyen bir “felsefe geleneği” vardı.

Bugün (2018), faaliyetlerini sürdüren Hava İkmal Merkezi’nin, Erkilet’te bulunan
12. Hava Ulaştırma Üs Komutanlığı içerisinde bulunan Fasbat Tesisleri’nde NATO’nun
belirlediği askeri standartlarda C-130, C-160 ve Casa türü askeri nakliye uçaklarının
fabrika seviyesi bakımları yapılıyor.

Milli Savunma Bakanlığı (MSB) onay verdiği takdirde, Erkilet tarafındaki 2 milyon
metrekarelik yeni alana taşınacak. Mevcut 2 milyon 700 bin metrekarelik alan “Hava-

181