Page 96 - kayseride_ticaret_ve_sanayi

Kadir Dayıoğlu
mutasavverdi. Merbut (ekli) raporumuzun heyeti vekilece müzakere ve kabulü üzerine
fabrikanın Konya Ereğlisi ve Adapazarı’nda kurulmasına karar verildi, ve inhisar idaresi
bu hususta icap eden tetkikata başladı. Tetkikatın hitamında mezkûr fabrikaların tesi-
sine başlanacak ve memleketimizin ispirto ihtiyacı bu suretle dahilden temin edilmiş
bulunacaktır.” diyor. “…Kayseri’de tesis kılınacak ispirto fabrikasının her türlü mevaddı
iptidadiyeden ispirto istihsal edecek şeraiti haiz olmasının iktisadi mahzurları” diye
devam ediyor. Netice de Kayseri’ye kurulmasının uygun olmadığı konusunun “fenni”
ve “iktisadi” şartları sayılıyor.
Anılan raporda, görebildiğimiz, Kayseri ile ilgili bir dikkat çekici husus da şu: Kayseri,
Bursa ve İzmit’ten sonra “ipek kozası” üretiminde üçüncü il olmasına rağmen, “ipek
ipliği” ve “ipek halı” üretiminde adının geçmemesi ilginç geldi bana. Yılda, 8,1 milyon
kilo yaş koza üretiminin yarıya yakını Bursa’da üretilmekte. Bunu 779 bin kilo ile İzmit
ve 478 bin kilo ile Kayseri takip etmekte. Yine o yıllarda Bursa, İstanbul ve Hereke’de
ipek kumaş dokunmaktaymış.

Rapordan bazı alıntılar vermeye devam ediyorum: Sığır derisinin “en büyük istihsal
merkezi” Kayseri, İstanbul ve Adana ve civarı, Konya, Erzurum ve bilâhare Eskişehir ve
İzmir’miş. “Harbi umumiden (Birinci Dünya Savaşı) evvel Kayseri civarında senevi 100
bin hayvan zehp (kesilerek k.d.) olunarak pastırma imal olunmakta ve derilerde hemen
debağhanelerin arzuları dahilinde tuzlanarak piyasaya arz olunmakta idi.”
Bilindiği gibi halı imalatında atkılık iplik, çözgülük iplik ve ilmelik (hav) iplikleri
kullanılmaktadır. Yine raporda; bunlardan “Avrupa ilmekliği yalnız Kayseri ve Ürgüp’te
imal edilmektedir. Türkiye’nin en iyi halıları olmadığı halde Kayseri halıları gayri şuuri
bir itiyat neticesi olarak hariçten mancester ipliği namı altında yün ipliği, koza telefi ve
sun’i yün ipliği getirilmekte ve halılarında kullanılmaktadır. filhakika, mancester ve
suni yün ipliklerinden yapılan halılar yıkattırılmadığı taktirde, gösteriş itibar ile, yek
nazarda yerli ipliklerden yapılmış halılara faik gibi görünmektedir. (…)Hereke halıları
yerli ipliği ile yapılmakta oldukları halde Kayseri halılarından yüksek fiyatla satılması
Avrupa’dan iplik getirmek icap etmediğine güzel ve canlı bir delildir.”

“Kayseri’nin Ekonomik Durumu 1911”
Ahmet Hilmi Kalaç, “Kayseri’nin Ekonomik Durumu 1911” isimli çalışmasında, bu
yıllar için çok geniş bilgiler vermekte. “Kayseri denince derhal pastırması hâtıra gelir”
diyor ve özetle, şu bilgileri veriyor: Pastırma için 20 ila 30 bin arasında inek kesilirmiş.
Tabii, pastırma dışında kalan etler, sucuk için kullanılırmış. Belediye de 25 bin inekten

96