Page 113 - Kültepe Kaniş

Devlet Yönetimi ve Kurumlar | Saray Teşkilatında Yer Alan Kurum ve Yüksek Memurlar
götürülen kumaşların sayısı, bunların kaçının satıldığı ve kaç parça kumaşın vergi olarak
alındığı kalem kalem verilmektedir.
Kaniş şehir devletinin siyasî yapısı ve saray teşkilatı ile ilişkili bilgiler büyük ölçüde
Koloni devrinin geç dönemine (Ib) tarihlenen az sayıdaki belgeden edinilmektedir.
Şimdiye kadar Tepe’deki kraliyet arşivi veya arşivlerinin bulunamaması büyük bir
talihsizliktir.

Hepsi için söz konusu olmasa bile, en azından kārum’u bulunan şehir devletlerinde
de Kaniş’tekinin benzeri bir yönetimin ve idarî kuruluşların bulunduğunu söyleyebiliriz.

Şehir devletinin başında rubā’um denilen kral bulunuyordu. Akadça “kral” anlamın-
daki šarrum (Sumerce LUGAL), Kültepe metinlerinde “vasal kral” karşılığında kullanıl-
mıştır. Asurlular kraldan yalnız unvanı ile bahsettiklerinden, Koloni devrinin ilk safha-
13
sındaki krallardan haberdar değiliz. Buna karşılık geç dönemde hüküm sürmüş krallar,
önce de değindiğimiz gibi, bir kral ve “merdiven büyüğü” (rabi simmiltim) unvanlı yüksek
memur tarafından onaylamış, “iqqāti metinleri” denilen 35 kadar tabletten tanıyoruz. 14
Kaniş kralları Anitta ve Zuzu ile Harsamna kralı Hurmeli’den “büyük kral” (rubā’um
rabi’um) diye bahsedildiğini görüyoruz.
Anadolu şehir krallıklarında kralların yanında “rubātum” denilen kraliçelerin
15
de yönetimde söz sahibi olduklarını biliyoruz. Bu konuda dikkate değer belgelerden
birisi, ilgili kısmını “kaçakçılık” bahsinde verdiğimiz ATHE 62’deki mektuptur. Burada
kaçakçılığın önlenmesi için bizzat kraliçenin Elbistan civarında bulunan Luhuzattiya,
Hurama, şalahşuwa’ya ve ülkesindeki bütün şehirlere mektup gönderdiği bildirilmek-
tedir. Şimdiye kadar hiçbir yerde kraliçe adı verilmemiştir.

Saray Teşkilatında Yer Alan Kurum ve Yüksek Memurlar
Kolonist Asurlular Anadolu saraylarında karşılaştıkları kuruluş, meslek ve unvanları,
birkaçı dışında, kendi dillerinde adlandırmışlardır.
Metinlerde Akadça “büyük, şef, âmir” anlamındaki rabium sözünün Sumerce kar-
şılığı olan GAL ile teşkil edilmiş bürokrat veya bazı mesleklerin yöneticilerini gösteren
50 kadar unvan geçmektedir. Metinlerde bunların görevlerine ilişkin fazla bir şey
16
söylenmese de, pek azı dışında, yaptıkları hizmetin mahiyeti kelimelerin anlamlarından

13 Bu konuda bkz. K. Balkan 1957, s. 26 v. d.
14 Bu belgelerden üçü sadece rubā’um’un, yedisi ise rabi simmiltim’in onayını taşımaktadır.
15 Akadça “kraliçe” karşılığındaki kelime šarratum’dur.
16 Bkz. K.R. Veenhof 2008, s. 220-224.

113