Page 46 - seyit-burhanettin-mezarligi

Y. D. D. A S A | S
B
H. M
, M

M
T

lenler yüz, hatta yüzden fazla olurdu”. Çn kaynaklarında Göktürklerle lgl blglere daha fazla
rastlanmaktadır .
4
Çn kaynaklarından alınan bu blglere göre, esk Türklern defn törenler le lgl âdetler,
ölü çn yapılan yas merasm “yoğ”, ölüyü gömmek, ölüyü yakmak, brden fazla ölü gömmek,
cesetler mumyalamak “tahnt etmek”, eşyaları ve yyecekler le brlkte gömmek, mezarlarının
br köşesne at gömmek, alpın mezarının yanına kend heykeln “sn” ve balbalını dkmek,
ölüyü tabuta koyup, ağaca asmak şeklnde sıralanablr .
5
Yoğ (ölü aşı) merasm: yoğ (yug) term esk Türkçede bugünkü Kırgız–Kazaklarda “aş”
anlamını taşıdığı gb “matem” anlamına da gelmektedr. Bugünkü Kırgız–Kazaklar matem
törenne ve ağıta coktav (yuğlama) demektedrler. Yog “cenaze tören” termne ve bundan oluşan
yoğla–“yas tutmak” yoglat– “cenaze tören yaptırmak” ve yogçı “yaçı, yas tutucu” kelmelerne lk
olarak Orhun Yazıtlarında rastlanmaktadır. Esk Uygur metnlernde de yog “1. yok, 2. yuğ, ölü
yemeğ, matem, yas” olarak geçmektedr. Dvan–ü Lugat’t Türk III, 143’te yog “matem, yas; ölü
gömüldükten sonra üç veya yed güne kadar verlen yemek” şeklnde fade edlmektedr. Yogla–
“ölü çn aş vermek demektr. Türklern göreneğ böyledr (III, 309)” ve yog basan “ölü gömüldükten
sonra verlen yemek” (I, 399) dye açıklanmıştır. Kutadgu Blg’de se yog “yas, matem” şeklnde
geçmektedr .
6
Gerçekte, muhtemelen başlangıçta defn merasmn fade eden “yoğ” term, daha sonra “ölü
aşı”, ölüler çn verlen yemek veya zyafet fade eder hale gelmştr. A. İNAN bunun, orman
kavmlernden kalma esk br gelenek olduğunu belrterek; Altaylı ve Yenseyl Türklerde ve
aynı zamanda Sakalar, Kırgızlar, Kazaklar, Göktürkler ve kısacası esk devrlerden tbaren
46
bütün Türk topluluklarında yoğ aşının varlığına değnmştr . Türkler, başka dnlere grdk-
7
lernde de bu geleneğ devam ettrmşlerdr k, bu durumda yoğ, ölüm ve cenaze törenler ve
uygulamaları çersnde, Türklerde en sürekl unsurlardan br olarak karşımıza çıkmaktadır.
Göktürklerde yoğ aşı törenne, mparatorluğa dahl bulunan bütün ulusların katıldığı Orhun
Yazıtlarından öğrenlmektedr . Göktürk devrnde Türklern “yoğ” (cenaze) merasmne Çnller
8
“kubbel Otağ altındak tabut” adını verrlerd. Çünkü Türk geleneğnde ölen kmsenn cesed,
kubbel otağ altına konarak, otağın etrafında at koşturulurdu. Otağın kapısına gelnce matem
tutanlar yüzlern ve kulaklarını bıçaklarlardı. Matem şaret olarak saç da keslrd. “kokuluk”
(tütsü) kullanılır, çından ağacı ve “yug yıpar” (tütsülü matem meşales) yakılırdı. Esk Srderya
göçebelernde olduğu gb, Uluğ Kem vadsnde Tuva bölgesnde bulunan Göktürk atalar
tapınaklarında, cesed yakmak merasmnn, kümbedl otağ şeklnde br tahta köşk çersnde
olduğu anlaşılmaktadır .
9
Cenaze törenler çn genelde uygun br yer, Pazırık’ta görüldüğü ya da Moğol Prenslernde
olduğu gb br dağ seçlrd. Seçlen yer km zaman saklı tutulurdu. Bazen de cenaze br

4. Yıldız KOCASAVAŞ, agm, s. 67.
5. Alım KARAMÜRSEL, Esk Türklerde....., s. 279.
6. Yıldız KOCASAVAŞ, agm, s. 71.
7. Abdülkadr İNAN, Tarhte ve Bugün Şamanzm, Ankara, 1972, s. 193.
8. Ünver GÜNAY– Harun GÜNGÖR, age, s. 94–95.
9. Emel ESİN, agm, s. 103–104.