Page 48 - seyit-burhanettin-mezarligi

Y. D. D. A S A | S
B
H. M
, M

M
T

Çoğu mlletlerde görüldüğü gb, Türklerde de ölen kşnn cesednn toprağa gömülmes
genel br âdett. Ancak bu âdetn değşk dönemlerde, değşk şekllerde uygulandığı görül-
mektedr. Hunlarda ölülern gömülmes yılın bell zamanlarında yapılırdı. Bu âdet Göktürk-
lerde sekznc yüzyıla kadar devam etmştr. Orta Çağ’da Türkler cenazelern yılda k kez
gömerlerd; lkbahar ve sonbaharda ağaçlar yapraklarını döktüğünde ya da yapraklar yenden
yeşerdğnde, uygun br günde ölü toprağa verlrd.
Bazen de cesetler yakılıp kalan küller toprağa gömülürdü. Bozkır halkları ölüyü km zaman
yakar, km zaman da gömerlerd. Ölünün yakılması âdet Andronovo Dönem’nn sonunda
(1300’e doğru) ortaya çıkmıştır; bu âdet Karasuk (1300–700) ve Tagar (700–300) dönemlernde
sıkça uygulanırdı, sonra 300’e doğru, hatta braz daha önce, ölülern gömülmes âdet le
brlkte uygulanır olmuştu. Ama Çn kaynaklarına göre ölülern yakılması âdetne Türklerde
VII. yüzyılın başından önce çok sık rastlanmaz: “km kavmlern ölülern yakarken, kmlernn
gömdüğü görülmektedr” ama ölüler yakılsa da gömülse de cenaze törenler değşmezd . A.
17
İNAN, onu kaynak gösteren B. ÖGEL, S. BULUÇ le E. ESİN, Türklerde ölüler yakma geleneğ-
nn olduğuna değnr. Çn ve Arap kaynakları, Göktürk Çağı’nda Kırgız Türkler’nn ölülern,
ateşn en temz şey olması ve ateşe düşen her şeyn temzlendğ düşünces le ve yne ölünün
ateşle krlernden ve günahlarından temzleneceğ nancıyla yaktıkları hakkında blg verrler .
18
Altaylar’dak Pazırık kurganlarında cesetlern başları doğuya çevrldr. Yüzler se batıya
bakmaktadır. Arkeolojk kazılar kurganlarda erkek cesetlernn yanı sıra kadın, çocuk ve çok
mktarda at cesetlernn bulunduğunu ortaya koymaktadır . Bunda amaç asl kşnn oda-
19
lığı öbür dünyada kendne hzmet etsn dyedr. Pazırık kurganlarından k ve beş numaralı
48 kurganlarda ağaç kütüğünden oyularak yapılmış br çatma lahtte erkekle beraber br kadın
cesed görülmüştür. Dördüncü Pazırık kurganında se k ayrı çatma lahtte hem erkeğn hem
de kadının cesed bulunmuştur.

Türklerde çok esk dönemlerden ber cesetler mumyalamak (tahnt etmek) âdet görül-
mektedr. Hun asllernde cesetlern tahnt (mumya) edlmesnn gereğ, muayyen zaman-
larda gömülme geleneğnden doğuyordu. Ayrıca bu âdet dolaylı olarak çok emek ve zahmet
steyen büyük kurganların btmne bağlıydı. Küçük tp kurganlarda tahnt edlmş cesetlere
rastlanılmamıştır. Çünkü mumyalama ş asl kşlere mahsustu. Şbe ve Pazırık kurganlarında
mumyalanmış kadın ve erkek cesetler görülmüştür. Buradak cesetlern ç uzuvları ve kafa
tasları boşaltılmış olup, çler kokulu ot, kozalaklar ve toprakla doldurulmuştur . Mumyalama
20
sırasında ç organlarının çıkarılmasının neden, kötülüklern nsan çne toplanması fkrnden
doğmaktaydı. Bu ç organlar yerne nsanın ölümünden sonrak hayatında bedenn gücünü
sağlayacak doğadan toplanmış şfalı otlar, kokular konulurdu. Ayrıca ölenn bedenne dışardan
kötü ruhların grmesn önlemek amacıyla mumyalanmış bezler, lÆer sarılırdı. İslamyet’n
kabulü le mumyalama geleneğ, bu geleneğn devamı olarak Anadolu’da Selçuklular ve Bey-
lkler Devrnde görülmüştür. Doğu ve Orta Anadolu’nun bazı kentlernde, (Konya, Karaman,

17. Jean Paul ROUX, Orta Asya....., s. 64.
18 Yıldız KOCASAVAŞ, agm, s. 68.
19 Ünver GÜNAY– Harun GÜNGÖR, age, s. 95.
20 Nejat DİYARBEKİRLİ, Hun Sanatı, İstanbul, 1972, s. 77.