Page 50 - seyit-burhanettin-mezarligi

Y. D. D. A S A | S
B
H. M
, M

M
T

3.2. Türklerde Mezar Taşı Dkme Geleneğ
Türklerde defn geleneklerne değndkten sonra, Türklern tarh çersnde kullandıkları
mezar ve mezar taşı tplernden bahsetmek yernde olacaktır.
Ölünün çne defnedldğ üzer toprakla örtülü çukura “mezar” (kabr) denlmektedr.
Mezarı fade etmek çn bark, kümbet, kurgan, oba, kereksür, kegür, türbe gb kelmeler de
kullanılmaktadır . Mezar taşları “k dünya arasındak kapı” olarak düşünülen ve dünyadan
27
göç eden nsanların bırakmış olduğu, sadece toprakla doldurulmuş tümsek, araz parçaları
değllerdr. Br mlletn geleceğe bıraktığı öneml şaretlerden brsdr. Her mezar taşı mezar
ve mezarlıklar ülkenn kültür ve duygularını yansıtmaktadır. Türk şehrlernde mezarlıklar
br bakıma Türklük mühürlerdr . Mezarlar üzerne konulan, orada yatan kşnn ölüm
28
tarh, kmlğ, başarıları gb yazıları çnde barındıran taşlara, mezar taşı denlmektedr . C.
29
ARSEVEN, mezar taşlarını altı grupta ele almıştır:
1. Yazısız ad mezar taşları, 2. Yazısız muntazam mezar taşları, 3. Yazılı düz mezar taşları
4. Musanna (br usta elnden çıkmış, çok süslü) mezar taşları, 5. Lahdler, 6. Taş ve tahta san-
dukalar .
30
Araştırmacı DOĞAN; mezar taşlarını k grup çersnde ncelemek gerektğn belrtmştr.
Buna göre A) Mezar taşlarını şekller ve üzerndek resm ve şaretler açısından ele alan madde
dl ; mezar taşı üzerndek fgür, motf, şaret ve çeştl sembolk anlatımlar bu gruba dahldr.
31
B) Mezar taşlarındak ktabeler çeren yazı dl – ddaktk mahyette olanlar – Allah’a yakarıp
peygamberden şefaat dleyenler, – Fatha steyenler–, nasıl ne şeklde öldüğünü, başından
50 geçenler anlatanlar .
32
Türkler, Orta Asya’dak bozkır kültürü çnde Pagan Dönemlernden ber mezarlarının
üzerlerne, ölülerne duydukları saygı çn taş dkmşlerdr. İlk devrlerde mezarın yern belr-
lemek çn dklen, düz ve yüksek taşlara, zamanla fgüratf özellkler eklenmeye başlanmıştır.
Türk topraklarında mezar mmars ve bu mmarye bağlı sanat tarh konusu çne gren
çeştl unsurlar, Türk topluluklarındak ölümle lgl dnî nanışlar sonucunda ortaya çıkmıştır.
Bu nanışlar proto Türk devrlerdek kültürlerde de mevcuttur. Orta ve İç Asya’da mezar mma-
rs çok erken (neoltk) dönemlerden tbaren başlamıştır . Ölümden sonra hayatın devam
33
ettğ nancı ve tekrar drlş nancıyla, ölen nsanlar çn mezar açmak, o mezarlar üzerne taş
dkmek bnlerce yıldır süregelen br âdettr. Çok esk tarhten ber, ana yurtları Orta Asya başta
olmak üzere blnen esk dünyanın hemen her bölgesnde görülen hükümdarlığı ve çeştl
bölgelerdek geçc ve sürekl yerleşmler sırasında, bazı etnk grupların tesryle Türklern

27 Ünver GÜNAY– Harun GÜNGÖR, age, s. 96.
28 İsmal, DOĞAN, “Günümüz Türkyes’nde Mezar Taşlarının Dl Antalya, Burdur, İzmr, Kırıkkale, Kırşehr,
Malatya, Mansa, Şanlıurfa Mezarlıkları”, Geçmşten Günümüze Mezarlıklar Kültürü Ve İnsan Hayatına
Etkler Sempozyumu, Mezarlıklar Vakfı, 1998, İstanbul, s. 22.
29 Metn HASEKİ, Plastk Açıdan Türk Mezar Taşları. İstanbul, 1971, s. 5.
30 C. EsatARSEVEN, Türk Sanatı, İstanbul, 1973, s. 453.

31 İsmal, DOĞAN, agm, s. 22.
32 İsmal, DOĞAN, agm, s. 22.
33 Ünver GÜNAY – Harun GÜNGÖR, Türk Dn Tarh. Kayser, 1998, s. 44.