Page 47 - seyit-burhanettin-mezarligi

T·´¯º³´»³ M³Í°´ T°¸½ Dµ¯×³ G³º³¼³Ðµ¼³ Bµ´ B°¯½¸

tapınağa gömüldüğünde mezar yer her yıl zyaret edlen kutsal br yer haln alırdı. Mezarın
üzernde ağlayıp dövünürler, yüzlern gözlern çzer, bedenlern tırmalarlardı. Saçlar keslr
ve ölüye övgüler düzülürdü. Cenaze yemeğ ölünün gömüldüğü gün ya da daha sonra üçüncü,
yednc, ya da kırkıncı gün düzenlenrd .
10
Yoğ törenler le lgl Orhun Abdelernde pasajlar bulunmaktadır. Buna göre ölünün
bulunduğu çadır etrafında koyun, sığır, at, kurban ederler, ata bnp çadır etrafında yed defa
dönerlerd. Ağlarlar, yüzlern sembolk olarak bıçakla keserler, bazen de ölünün atını eşyasını
yakarlardı . RadloÊ, Kültgn ve Blge Kağan çn dklen anıtların bulunduğu yern aslında
11
mezar yer olmayıp, yoğ aş tören yapılan yerler olableceğn düşünmektedr .
12
Aksne br kanıt bulunamadığı sürece tarhsel çağdak Altay toplumlarının cenaze tören
geleneklernn Orta Asya’nın tarh önces (Paleo–Asya, Altay veya Hnt–Avrupa) geleneklernn
br devamı olduğu söyleneblr .
13
Yoğ tören Şamanst Türklerde “ölüler kültü” le bağlı en büyük törenlerden brdr. Bu
törende yemeğn yalnız drlere değl özellkle ölülere kram edldğne nanılırdı. Ktab–ı Dede
Korkut, Manas Destanı gb esk Türk âdetler hakkında öneml kaynak eserlerde, bu törenn
değşk şekl ve uygulamalarına rastlanmaktadır. Bu törenlerde ayn, zyafet ve ağıt yakma
gb âdetler görülmektedr. Dede Korkut öykülernden anlaşıldığına göre, Oğuzların cenaze
törenler braz İslamlaşmakla beraber, Hun ve Göktürklern defn törenlernden farksızdır .
14
İbn Fadlan’ın verdğ blgye göre, Oğuzlar “ölü aşı” çn yüzden k yüz başa kadar at keserlerd.
Hayvan cnsnden de erkekler seçlrd (koyundan koç, deveden buğra, attan aygır). Oğuz defn
törenlern şöyle anlatıyor “Onlardan br hastalanırsa köleler ve caryeler bakar; ev adamlarından 47
hç kmse hastaya yaklaşmaz. Haneden uzak br çadır dkp hastayı oraya korlar; yleşnceye yahut
ölünceye kadar çadırda kalır. Yoksul ve köle hastalanırsa onu kırlara bırakıp gderler. Onlardan br
ölürse ev gb büyük br çukur hazırlarlar. Ölüye ceket gydrrler, kuşağını kuşandırır, yayını yanına
korlar; elne nebz dolu tahta kap korlar. Bütün mal ve eşyasını bu eve doldurup ölüyü buraya oturturlar.
Sonra çukurun üzerne topraktan kubbe gb döşeme yaparlar. Atlardan, servetne göre, yüz yahut k
yüz at yahut br baş at keserler, etlern yerler. Başını, dersn, ayaklarını ve kuyruğunu sırıklara asıp
‘ bu onun atıdır. Bununla cennete gder’ derler. Bu ölü hayatında adam öldürmüş ve cesur br kş se
öldürdüğü adamlar sayısı kadar ağaçtan suret yontarlar ve mezarın üzerne korlar. Derler k ‘ bunlar
uşaklarıdır, cennette ona hzmet edecekler” .
15
Yoğ merasmnde abartılmış yas gösterler ve burada yüzlern kesmek gb âdetler le bugün
hala Ş Azer Türklernn Kerbela Vakaa’sı dolayısıyla, Muharrem günlernde yapılmakta olan
matem gösterler arasında büyük benzerlk göze çarpmaktadır .
16

10. Jean Paul ROUX, Orta Asya....., s. 64, Bu konuda daha genş blg çn bkz., Jean Paul Roux, Altay Türklernde
Ölüm, s. 238–293.
11. Alım KARAMÜRSEL, Esk Türklerde...., s. 279.
12. Ünver GÜNAY– Harun GÜNGÖR, age, s. 95.
13. Jean Paul ROUX, Altay Türklernde........, s. 219.
14. Alım KARAMÜRSEL, “Türklerde Mezar....., s. 77.
15. Abdülkadr İNAN, Tarhte ve......., s. 192–193.
16. Alım KARAMÜRSEL, “Türklerde Mezar....., s. 77.