Page 88 - Halil Edhem

158 KAYSERø ùEHRø 73 KAYSERø ùEHRø 81 159 74

taraftan, böyle bir adamÕn mezar kitabesinde yanlÕú bir tarihin bulunmasÕ kabul Medresesi 1272 düstûrü’l-Muâzzam
250
edilemez. Bundan dolayÕ bu yön ayrÕca incelemeye muhtaçtÕr . Sivas Çeúme Tarihsiz Es-sahib’ül-Âzamü’d-
AdÕ geçen, mallarÕnÕ Afyonkarahisar’Õnda saklamÕú oldu÷undan kendisine düstûrü’l-Muâzzam
ba÷lÕlÕ÷Õn ifâdesi olarak, bu úehre sonradan «Karahisar-Õ Sâhib» denildi÷ini ve
251
o÷ullarÕndan bazÕlarÕnÕn orada hüküm sürdüklerini MüneccimbaúÕ söylüyor . XVI
Sahib Fahreddin Ali’nin Anadolu’da yaptÕ÷Õ güzel binalar, önemli bir yer tutar. Selçuklu ZamanÕ Döner Kümbed Olarak Bilinen, ùâh Cihan Hâtun Türbesi,
BunlarÕn bilirkiúiler tarafÕndan topluca ve etraflÕca incelenip, yayÕnlanmasÕ Selçuklu (Tarihsiz): Kayseri’nin güneydo÷usunda ve bu úehir ile Talas arasÕndaki geniú
san’atlarÕ bakÕmÕndan faydalÕ olur. Bu konuda çalÕúacaklara bir hizmet olmak üzere, ovada bulunan mezarlÕklarÕn içinde birçok kümbedler vardÕr. Selçuklu tarihinde
adÕ geçen binalardan kendi gördüklerimizi, yapÕlÕú tarihleri ve Fahreddin’in aldÕ÷Õ «Meúhed OvasÕ» diye sÕk sÕk adÕ geçen yer burasÕ olabilir. YukarÕda sözü edilen
unvanlarÕ ile birlikte aúa÷Õda görüldü÷ü gibi, birer birer sÕralÕyoruz: binalardan, úehre en yakÕn ve hatta úehrin hemen kÕyÕsÕnda bulunan türbeye «Döner
Kümbed» adÕ verilir. Bunun dört yönü, birçok çirkin duvar ve evlerle kapanmÕú
252
oldu÷undan yüksek bir yere çÕkmayÕnca görülmez . Selçuklu eserlerinin en güzel
Yer Bina YÕl ZamanÕ UnvanÕ ve en ince arma÷anlarÕndan biri olan bu kümbed sarÕmtÕrak taútan yapÕlmÕútÕr. Genel
øshaklÕ Han (647) II. Keykâvus UnvansÕz görünüúü silindir úeklinde olup, pahlanmÕú ve bir sÕra mukarnaslarla süslenmiú bir
1249 kaide üzerine oturtulmuútur. KÕyÕ duvarÕ kemerlerle on iki yüze ayrÕlmÕútÕr ki,
bunlardan her biri türlü geometrik úekiller ile kabartma olarak yontulmuútur. Usta
Akúehir Taú medrese (648) II. Keykâvus Amîr-dâd mimar, bu güzel türbenin kapÕsÕyla, kapÕnÕn yanÕndaki yüzlere pek çok özenmiútir
1250 (Resim, 12). KapÕnÕn iki yanÕnda, baúlÕklÕ birer iúlenmiú direk ve bunlarÕn üzerinde
Akúehir Tekke (649) II. Keykâvus Es-Sâhib’ül-Âzâmü’l- sâde mukarnaslar bulunup, kÕyÕlarÕnÕ çeviren iúlenmiú bir çerçevenin üzerine de arka
1251 Veziri’l Muâzzam arkaya dönmüú kanatlÕ iki aslan resmi yontulmuútur. BunlarÕn üst kÕyÕsÕna denk gel-
Konya Sahip Ata Camii (656) II. Keykâvus UnvansÕz mek üzere, güzel bir çerçeve içine konulmuú olarak mermer kitabe görülür. AnÕlan
1268 aslanlarÕn kafalarÕ bilerek kÕrÕlmÕú olmasÕna bakÕlÕrsa, insan baúÕ resminde olduklarÕ
zannedilir. KapÕnÕn sa÷ tarafÕndaki yüzün ortalarÕna do÷ru, bir büyük hurma
Konya Tekke (667) III. Keyhüsrev UnvansÕz yapra÷Õna benzeyen bir nakÕú, bunun altÕnda bozulmuú iki kuú ve daha altÕnda, kare
1269 úeklinde bir iúlemenin ortasÕnda kÕrÕlmÕú bir aslan baúÕ yontulmuútur ki, bu yüzün
253
Konya Türbe (682) II. Mes’ud UnvansÕz yanÕndaki yüzde de yine böyle bir baú görülür . Kümbedin tamamÕyla yuvarlak
1283 olan yukarÕ bölümü, iki sÕra arabesk ve geometrik iúlemeler ve bunun üzerinde,
külahÕn saça÷Õ yerine geçmek üzere mukarnaslarla süslenmiútir. Koni úeklinde olan
Konya Mezar kitabesi (684) II. Mes’ud Es-Sâhibü’l Muazzam
1285 külâh, kesme taútan levhalar ile örtülüdür. Bu külahÕn kenarÕ saçak gibi binadan
254
biraz dÕúarÕ taúar. Genel görünüúü süslenmiú bir çadÕrÕ andÕrÕr . Bir eúi daha
Konya Hamam Tarihsiz olmayan bu de÷erli âbidenin iyi korunmasÕna ne yazÕk ki, hiç özen gösterilmemiútir.
Konya Buzhane Tarihsiz øki satÕrdan oluúan kitabesinin Türkçe tercümesi úöyledir: «Bu türbe, saadetli ùah-
Cihan Hâtûn’un türbesidir —Allah onu rÕzasÕna eriútirsin—.» Metni aúa÷Õdaki
Konya ønce Minare Tarihsiz gibidir:

Konya NalÕncÕ Baba Tarihsiz Evliya Çelebi’ye bir medrese
Kümbedi göre ϥΎϬΟ ϩΎη ΓΪϴόδϟ΍ ΔΑήΘϟ΍ ΍άϫ (˺

Kayseri Çeúme (665) III. Keyhüsrev Es-sahib 252
1266 Bugün Talas Caddesi üzerinde görülebilir haldedir. Ancak, cadde tarafÕ hariç di÷er üç tarafÕ bitiúik
olmamakla beraber henüz açÕlmamÕútÕr. 1978’li yÕllarda böyle eúine az rastlanan bir eser, kendisine
Kayseri Sahabiye (666) III. Keyhüsrev Es-sahib yaklaúacak eli beklemektedir demiútik. Bugün bu hizmet eli uzanmÕú iki tarafÕndan geliú gidiú yol açÕlmÕú
Medresesi 1267 olan Döner Kümbed, bir park içinde güzel görünümünü kazanmÕútÕr. Selçuklu devri olarak gösterilen
tarihsiz ùah Cihan Hatun / Döner Kümbed’in sanat tarihçileri Beyhan ve Halûk Karama÷aralÕ ikilisi bana
IlgÕn KaplÕca (666) III. Keyhüsrev Es-sahib’ül-Âzam EratnalÕ Devri’ne ait olabilece÷ini not ettirmiúlerdir. Bkz. Kemal Göde, EratnalÕlar, s. 156. (K.G.).
1267 253 Halil Edhem’in adÕ geçen kümbedi gördü÷ü yÕllarda, binanÕn sol tarafÕnÕ bir duvar kapladÕ÷Õndan,
sa÷ tarafÕnda gördü÷ü øúleme ve resimleri bu duvar sebebiyle sol tarafÕnda göremedi÷inden buraya
Sivas Sahabiye (670) III. Keyhüsrev Es-sahib’ül-Âzamü’d- almamÕútÕr. Bugün bu engel kalktÕ÷Õndan, kapÕnÕn sa÷ tarafÕnda bulunan iúleme ve resimler, aynen sol
tarafÕnda da bulunmaktadÕrlar (K.G.).
254
250 Osman Turan, a. g. e., s. 591’de Fahreddin Ali’nin ölüm tarihini, Aksarayî’nin kaydÕnÕ esas alarak, ÇadÕrÕn Türk hayatÕnda ve bundan dolayÕ Türk medeniyetinde her zaman büyük bir önemi vardÕ.
22 KasÕm 1288 olarak kabul etmiútir. Mezar taúÕndaki 684(1285) tarihi için ise úöyle der: «Mezar Bundan dolayÕdÕr ki, en eski Türk eserlerinden olup, Turfan’da bulunan mabedlerin úekli çadÕrÕ
andÕrdÕklarÕ gibi, duvarlarÕnÕn iç iúlemeleri de, çadÕr dokumalarÕnÕ takliden yapÕlmÕútÕr. Bu durum, bir
taúÕndaki tarih onun, ölümünden önce yapÕlÕúÕna ait oldu÷unu göstermektedir. » (K.G.) gelenek haline gelerek, øslâm Devri’nde de türbelerin yapÕ usûlünde çadÕr úeklinde kümbedler ortaya
251 Câmiü’d-düvel, c. 2, s. 440, Tevhîd, TOEM, yÕl, 1327, s. 563. çÕkmÕútÕr. Bkz. Glück, Türk SanatÕ, østanbul Macar Müessese-i ølmiyesi yayÕnÕ, cüz 1, 1917, s. 6 ve 11.