Page 156 - kappadokia_kralligi

HALİT ERKİLETLİOĞLU / KAPPADOKİA KRALLIĞI VE ROMA-BİZANS DÖNEMİ

Kappadokia’da bulunan Komana, süreç içerisinde önce Hierapolis, ardın-
dan da Sardis (Cataonia), Pontus’ta yer alan Komana da Pontica (Hie-
roCaesarea) adlarıyla anılmaya başlandılar. Kappadokia Komanası’nın
günümüzdeki yeri Şar Köyü olup, Pontus’ta bulunan Komana’nın Zile
(Zela) ile Niksar arasında yer alan Gümenek olduğu tahmin edilmektedir.
Uzun yüzyıllar boyunca Pers hâkimiyeti altında kalan Kappadokia halkının
Perslerin dinî inanışlarından da etkilenmiş olmaları sosyolojik bir gerçektir.
O halde Pers halkının konumuz olan antik dönemdeki dinî inanışları nasıldı?
Bu sorunun cevabına maalesef çok kısıtlı kaynakta cevap bulabiliyoruz. O
döneme ait bazı bilgileri Eski Hellen kaynaklarından öğrenmekteyiz. Oysa
bu kaynaklar Pers dinî kültürünü kendi anlayışlarına göre yorumlayarak
aktarıyorlardı. Meselâ Perslerin büyük tanrısı “Ahura Mazda’yı” bile Grek
tanrısı “Zeus” adıyla anıyorlardı.
Ancak Kyrus’un kurduğu ve Darius I’in birçok kavmi egemenliği altına
alarak genişlettiği Pers İmparatorluğu, kendi içindeki unsurların dinî ina-
nışlarını etkilemekle beraber inanışlar arasında çok farklılıklar olduğu da
bir gerçektir. Persler açısından da, devletin aşırı genişlemesi manevi ufkun
genişlemesi sonucunu getirmiş, Pers dininin temeli olan “Zerdüşt” inancına
birçok yeni ritüel katmıştır.
Devletin Mazdeizm denilen bu resmî din anlayışında, Ahura Mazda
yeri göğü yaratan en büyük tanrı olarak görülüyordu. Bu inanışta tapınak
kültü olmamakla beraber büyük şehirlerin önemli yerlerinde ve özellikle de
yüksek dağ başlarında kurdukları sunaklarda tanrılarına öküz, at ve diğer
hayvanları kurban ettikleri anlaşılmaktadır. Nitekim Hz. İsa’dan sonraki
ilk yüzyılın başlarında Kayseri’de darp edilen son Kral Archelaus’un sik-
kelerinde ve ondan sonraki yine burada basılan Roma eyalet sikkelerinde
Argeios (Erciyes) önemli bir kült merkezi olarak yerini almış ve bu sikkelerin
hemen hepsinde bir sunak ve ayin merkezi olduğu anlaşılan zirvesindeki
mağara özellikle belirtilmiştir.

Mazdeizm’de baş tanrı Ahura Mazda krallık sanatkârları tarafından, insan
şeklinde, Ahamaniş kralları gibi giyinmiş, bol saçlı ve sakallı, başı taçlı ve
sırtı kanatlı olarak tasvir ediliyordu. Ahura Mazda’dan başka genç tanrı
Mitra, Asyanik, Amasa, Spanta ve Tanrıça Anahita’nın adları da Bisitun
kitabelerinde geçmektedir.

156