Page 433 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1384] 424 / KAM KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

cağın mutasarrıfı olarak Dilaver Paşa bu- yaşadıkları köy ve mahallelerde görev ya-
MİR’AT-I
KAYSERİYYE’DEN lunmakta idi. Dilaver Paşa, diğer devlet pan kethüdalar zaman zaman kethüda a-
görevlileri, yeniçeri serdarı, ayan-ı mem- dıyla anılmakla birlikte çoğunlukla “yiğit-
H 1230 (M 1814) tari- leket ve diğer iş erleri kalede bulunan ha- başı” adı altında zikredilmektedirler. Bu
hinde Kayseri Muta- zineyi muhafaza için canla başla müca- kişiler genellikle mahalle veya köyden
sarrıflığı (valilikle dele etmişlerdi. Kayseri kadılığına gön- toplanacak vergilerde görevli idiler. Ket-
kaymakamlık arası bir derilen H 25 Şevval 1061 (M 11 Ekim 1651) hüdaların görevleri konusunda elde bu-
makam) na tayin edi- tarihli fermanda Kayseri’de bulunan dev- lunan belgelerden birinde de Vekse* kar-
len Memiş Paşa tara- let görevlilerinin hazineyi teslim etme- yesinin bütün işlerini görmeye memur
fından Talas köyü mek için mücadele ettikleri ve Kale’nin olan kethüda olarak Bolos veled-i Ger-
Voyvodalığı (vergi kapatılarak savunma yapıldığına dair miya ‘ın adı geçmektedir. Neticede köyle
toplama memurluğu) mektupları alındığı ifade edilmiştir. İstan- alakalı bütün meselelerde kethüdalar bi-
na bir kimse tayin ve bul’dan gönderilen diğer fermanlarda rinci derece sorumlu kişilerdir. Köy ket-
terfi ettirilmiş ise de Kayseri Sancağı’nda bulunan devlet gö- hüdaları olarak, Venk köyü kethüdası
köy ahalisi bu konu-
daki, Padişahın ferma- revlilerine kaleyi gece-gündüz muhafaza Kavanis, Talas* köyü Kethüdası İbrahim,
nının ifadesinden ba- edip, hazineyi kale içinde güvenli bir yer- Ağırnas* köyü kethüdası mühtedi Receb
hisle voyvodayı kabul de saklamaları istenmektedir. Bu zamana bin Abdullah isimleri geçmektedir. Şehir
etmeyip iade etmişler- kadar gösterdikleri mücadele konusunda kethüdaları mahkeme tarafından şehrin
dir. Bu yüzden bir “hazineyi teslim etmemişsiniz, berhudar ileri gelenleri arasından seçilirken, Ma-
kısım dedikodu ortaya olasınız, canla başla mücadele ediniz” halle ve köy kethüdaları, mahalle ve köy-
çıkmış, Talas ahalisi- denilerek asilere karşı yapılan mücadele de bulunan kişiler tarafından seçilmekte
nin bu şekilde hükü- takdir edilmektedir. idiler. Gerektiği zaman yine mahalle sa-
met emirlerine uyma- Şehir, mahalle ve köy kethüdası: Os- kinleri tarafından görevden alınabiliyor-
ma ve karşı koymaları manlı şehirlerinde şehir halkı ile hükü- dular. Nitekim gayrimüslim ahali 1657 yı-
memleketin asayişine met arasındaki ilişkileri düzenleyen ve lında kethüdalarının görevine son ver-
aykırı görülmüştür. yerine getiren bir şehir “kethüdasının” mişlerdir. Aynı şekilde Kayseri’nin çeşitli
Bununla ilgili önce- bulunduğu bilinmektedir. Şehir kethüda- mahalleleri kethüdalarını azledip yerine
den yapılan müracaat ları, şehir ileri gelenlerinin içlerinden kendi istedikleri birini tayin etmişlerdir.
ve bilgilendirme üze- mahkemece seçiliyordu. Şehir kethüda- Kethüdalar görevlerine karşılık olarak tı-
rine, bu işin tetkiki ve ları birçok görev yürütüyorlardı. Dışarı- marların mahsulünü toplamakta idiler.
asayişin temini için dan şehre gelen mübaşir, ulak vb. görev- Kayseri Kalesi Kethüdasına berat-ı şerif
Dergâh-ı Âli Kapıcı- liler ile sefere çıkan ve eşkıya takibi ya- ile kethüdalık tevcih edilmiş ve bunun
başıları’ndan (İstan-
bul’da sarayın üst de- pan askeri kuvvetlerle birlikte vali, müte- karşılığında tımar mahsulünü tasarruf et-
rece emniyet görevli- sellim vb. devlet görevlilerinin iaşesini me hakkı verilmiştir H 27 Şevval 1073 (M
lerinden) Kavanozzâde sağlanması en önemli görevleri arasın- 4 Haziran 1663).
Hüseyin Bey Padişah daydı. Vergilerin halka dağılımını düzen-
fermanı ile 23 Recep leyen en baştaki görevlilerden birisi de Hukuk
1231 (21 Mayıs 1816) şehir kethüdası idi. Yani, şehir kethüdası Nişan, evliliğin kurulması, boşanma, me-
tarihinde Kayseri’ye vergilerin halka tevzi edilmesinde ve sal- hir, nafaka, miras, vasi tayini gibi konu-
gelerek vergilendirme yane (yıllık maaş defteri) defterlerinin ha- larda karşılaşılan sıkıntılar kadının huzu-
miktarlarını değiştirip zırlanmasında etkin konumda olan bir runda çözümlenmekte idi. Bu nedenle
bahsi geçen ahaliyi memurdur. Aynı zamanda savaş zama- bu tür davalara şer’iyye sicillerinde ol-
ikna ederek itaat altı- nında iaşenin, askerî teçhizatın toplan- dukça fazla rastlamaktayız. Sadece Müs-
na almıştır. ması konusunda da birinci derecede so- lümanlar değil gayrimüslimler de Os-
Bu esnada Tuna sahil- rumlu idi. Kayseri Sancağı’nda aynı za- manlı mahkemelerini kullanmakta idiler.
lerindeki devletin man dilimi içerisinde görev yapan kethü- Evlilik akdinin kadı huzurunda gerçek-
kalelerinin tamiratı daların bulunduğu görülmektedir. “Şehir leştirilmesi ve bunun kayıt edilmesi zo-
için Kayseri Sancağına Kethüdası”, “Köy Kethüdası”, “Mahalle runlu değildi. Aynı şekilde bu durum bo-
on bin kuruş yardım Kethüdası”, sıfatını taşıyan kethüdalar şanma işi için de geçerli idi. Ama bazı
takdir edilmiş, bir an kendi mahalle ve köylerinden birinci de- durumlarda mahkemenin onayının ol-
evvel toplanıp gön-
derilmesi lüzumuna recede sorumlu idiler. Gayrimüslimlerin ması gerekmekte idi. Boşanma istenme-
dair şerefle alınan 11