Page 33 - kayseri-sehri

G¶µ¶¹
hak, hukuk ve adalet kavramlarına uymayan yönetcler de merkeze şkâyet etmekten
çeknmemşlerdr.
Tanzmat’tan sonra yayınlanan 1864 Vlayet Nzamnâmes le mutasarrıf yerne
kaymakam unvanı kullanılmaya başlanmıştır. 1871 yılında Kayser Sancağı, Devel ve
İncesu kazaları le Karahsar Nahyes’nden müteşekkld. 1873’te İncesu Kazası’na Köstere
Nahyes bağlanmıştır. Sancak, XIX. yüzyılda 112 köy ve 114 mahalleden oluşmaktaydı.
Bunlardan 109 köy ve mahallede Müslümanlar, 66 köy ve mahallede Rumlar, 23 köy ve
mahallede de Ermenler yaşamaktaydı. 6

XIX. yüzyılın başlarında Anadolu kentlernn nüfusu ncelendğnde; nüfusu 40.000
üzernde bulunan kentler sırasıyla Bursa, Dyarbakır, Urfa, Ankara, Tokat, Kayser ve
Svas’tır. Yüzyılın sonunda bu sıralamada öneml br değşme gerçekleşmemş ve orta-
lama nüfus büyüklüğü 45.000 kşy aşan kentler Bursa, Kayser, Urfa ve Maraş olarak
ortaya çıkmıştır. Ankara, Tokat ve Dyarbakır nüfus kaybeden kentler olup XIX. yüzyılın
sonlarına doğru alt kademeye düşerken, Kayser ve Maraş kent ön sıraya yükselmştr. 7
Eldek mevcut defterlern ncelenmes sonucunda bu yüzyılın ortalarında Kayser
merkezde Müslümanlar’ın 86 mahallede, Ermenler’n 36 ve Rumlar’ın da 14 mahallede
yaşadığı tespt edlmştr. 1831 tarhl nüfus mufassal defterne göre Kayser merkezde
Müslümanlar 52 mahalle ve mahallelere bağlı 34 cemaat sm zkredlmştr. 1844 yılında
bu mahallelern 8’nde Müslüman ve Ermenler, ksnde Müslümanlar ve Rumlar,
br tanesnde de Müslüman, Rum ve Ermenler brlkte yaşamaktaydı. 2036 numaralı
nüfus defterne göre Kayser merkezde Ermenler 36 mahallede bulunmaktaydı. Aynı
defterde Rumların Kayser merkezde 14 mahallede yaşadıkları anlaşılmaktadır. 1844’te
sadece Rumların yaşadığı 2 mahalle, sadece Ermenlern yaşadığı 14 mahalle ve Rum
ve Ermenlern brlkte yaşadığı 6 mahalle mevcuttu. Bu yerleşk mahallelern dışında
konar–göçer şeklnde yaşayan aşretler de bulunmaktaydı. Aşretlern çoğu Türkmen
aşretler olmaklar beraber konar–göçer aşretler de Kayser sınırlarında varlığını sür-
dürmekteyd. Aşretler zaman zaman taşkınlık ve saldırılarda bulunup halkın malına
canına zarar verecek davranışlarda bulunmakta ve devlet, bu saldırılara karşı brtakım
önlemler almak zorunda kalmaktaydı. Zaman zaman göçe ya da sürgüne tab tutulan bu
konar–göçer aşretlern bazen de skân poltkalarına uygun br şeklde yerleşk hayata
geçmeler sağlanmaktaydı.

XIX. yüzyılın Kayser toplumu kozmopolt br yapıya sahptr. Müslüman, Ermen ve
Rum mlletnden oluşan bu yapı farklı etnk, dn ve mezhepsel fgürlern ve yapıların

6 Mustafa Keskn, Kayser Nüfus Müfredat Defter (1831–1860), Kayser Büyükşehr Beledyes Kültür
Yayınları, Kayser 2000, IX.
7 Güngör Açıkgöz, 175.

33