Page 97 - kayseri-sehri

N¸Ódz Ô´ ݳ°Ü½
XIX. Yüzyılda Kayseri’nin Demografik Yapısı
XIX. yüzyılda hoşgörü toplumunun güzel br örneğ olarak karşımıza çıkan Kayser
Sancağı, farklı kmlkler ve dn nanışları kend çnde barındırıp onlarla bütünleşerek
o dönem emperyalst devletlere kıyaslandığında Osmanlı hoşgörü ve adaletnn emsal-
szlğn bzlere sunmaktadır. İnceledğmz dönemde; Kayser Sancağı merkezndek
mahallern 68’nde sadece Müslümanların, 18’nde Müslüman, Ermen ve Rumların
brlkte, 13’ünde sadece Ermenlern, 1’nde sadece Rumların ve 8’nde Rumlar ve Erme-
nlern brlkte yaşadıkları anlaşılmaktadır.
Kayser şehr merkez mahallelernn nüfusunu yazarken Müslm–gayrmüslm
nüfus yoklama defterler, arşv belgeler, mufassal nüfus defterler ve temettuat defter-
lernden stfade edlmştr. 1988 numaralı Mufassal Nüfus Defter H. 1246– M.(1831)–H.
1249M.(1834) yıllarını kapsamaktadır. Bu defterde Kayser mahallelerndek Müslüman
haneler numaralandırılmış, hane reslernn meslekler belrtlmş ve hanede yaşayan
erkeklern yaşları tek tek yazılmıştır. Defterdek bu blglerden her mahallenn hane
sayısı, erkek nüfusu sayısı ve hane reslernn meslekler tespt edlmştr. Ayrıca
nüfus defterlernde şeyhler, ulema, müderrs, mam, müezzn, esnaf, demrc ve daha
brçok esnaf sınıfının haneler karşısına meslekler ve fzk özellkler kaydedlmştr.
Kayser’de yapılan nüfus sayımında üç ana temel üzernde yazım ve sayımlar gerçek-
leştrlmştr. Bu defterde sadece Kayser merkez ve mahallelernde yaşayan Müslüman
nüfus yazılmıştır. gayrmüslm nüfusa yer verlmemştr. Onlar çn müstakl defterler
tutulmuştur. Nüfus yazımı üç ayrı yaş gurupları tespt edlerek kayıt altına alınmıştır.
Genelde nüfus sayım şlemler sab (çocuk, küçük), tüvana (genç, güçlü, kuvvetl), ve
müsn (yaşlı) olmak üzere üç guruba ayrılarak değerlendrlr. Fakat Kayser Nüfus
Defter’nde kebr, sakallı, bıyıklı, sagr, asakr– mansure ve all olarak ayrı ayrı kşlern
fzksel özellkler kaydedlmştr. 5307 kş sagr olarak yazılmıştır. Dokuz yaş le on üç
yaş arası şebab (genç) adıyla kayıt altına alınmıştır. Bunların sayısı se 2339’dur. On üç
yaşından kırk yaşına kadar olanlar bıyıklı yğt sıfatıyla ntelendrerek yekûn nüfusu
1964 nefer olarak zapt edlmştr. Kırkın üzernde olanları da sakallı, pîr ve all sıfatıyla
4031 kş bu başlık altında tescl edlmştr. 215 şahıs da askere gden ve slahaltında görev
yapanlar olarak kaydedlmştr. Bu tasnfe göre, Kayser’nn toplam nüfusu 12.856 şahıs
erkek nüfustur. Genelde tarhçler, nüfus kaydında tespt edlen erkek nüfusun yanı sıra
kadın nüfusunu da düşünerek eldek kayıtları k le çarpmakta, böylece toplam nüfus
tahmn edlmektedr. Bu yaklaşıma göre Kayser’dek Müslüman nüfusu 25.712 olarak
tespt etmek mümkündür. 7

7 BOA. NFS. d. (Nüfus Defterler) 1988, 139. [5 Zlhcce 1246/17 Mayıs 1831].

97