Page 27 - kayseri_turkuleri

Dr. Erol AKSOY/Dr. Erhan ÇAPRAZ

bu tasnif, gerek manilerin türkü geleneği içindeki bugün de sayıca çokluğunu, gerekse türkülerin son dö-
nem Osmanlı toplum hayatında sosyo-kültürel cephesini aydınlatır niteliktedir. Yani bir taraftan ezgi eş-
liğinde söylenen manilerin türkü formunun teşekkülünde ne kadar önemli bir yer tuttuğunu, diğer taraf-
tan aşk, ramazan, eşkıyalık, askerlik ve bekçilik gibi hususların türkülerin gerek icra bağlamının gerekse
buna bağlı taşıdığı tematik özelliklerinin tebarüzünde ne kadar etkin bir rol oynadığını görmekteyiz.
Güneydeki Türkmen oymakları arasında önemli derlemeler yapan Ali Rıza Yalman (Yalkın) da hâ-
lihazırda türküleri konularına göre “öğüt”, “övüt (=herhangi bir olayın veya kahramanın hikâyelerinden
bahseden övgülere ait parçalar)”, “ağıt”, “yiğit”, “yavuk (=sevgili, güzel)” ve “yağıt (Karaçor / düşman)”
şeklinde altı kısımda değerlendirmiştir (Yalman 1977: 234-235). Fakat konularına göre türküler bahsinde
Cahit Öztelli, Pertev Naili Boratav gibi pekçok araştırmacının tasnifi mevcuttur. Doğan Kaya tüm bu
tasniflerden de yola çıkarak türküleri konularına göre şu şekilde belirlemiştir:

I. Tabiat türküleri
II. Aşk türküleri
III. Yiğitlik türküleri ve tarihi olayları konu edinen türküler
IV. Tören türküleri
a. Düğün türküleri
b. Ayin-i cem türküleri
c. Sayacı türküleri
d. Oturak türküleri
V. Askerlik türküleri
VI. Yiyecekler üzerine söylenmiş türküler
VII. Hayvanlar üzerine söylenmiş türküler
VIII. Olay türküleri
IX. Bitki ve çiçeklerle ilgili türküler
X. Satıcı türküleri
XI. Ekin türküleri
XII. Ramazan davulcusu türküleri
XIII. Kişiler üzerine söylenmiş türküler
XIV. Keder, dert ve hastalık türküleri
XV. Gurbet ve hasret türküleri
XVI. Meslek ve iş türküleri
XVII. Eşkıya türküleri
XVIII. Ölüm türküleri (ağıtlar)
XIX. Ninniler ve çocuk türküleri
XX. Hapishane türküleri
XXI. Mizahî türküler
XXII. Yergi türküleri
XXIII. Öğretici ve öğüt verici türküler

Diğer taraftan türkü söyleme geleneğinde “türkü biçimi (style)” kadar “güfte”ye karşı da “samimi
5
5) Alan Lomax, antropologların diliyle türkü biçimini şu şekilde tarif etmektedir: “Türkü biçimi ‘style’, öteki insan faaliyetleri
27